نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• اسحاق اکبری ^{1، 2}
• مجید طرقی ^{3، 4}
• محمد شریفی نیا ^{3، 5}

¹ دانشجوی دکتری گروه علوم تربیتی، جامعة المصطفی

² العالمیة، مؤسسه عالی علوم انسانی اسلامی، افغانستان

³ گروه علوم تربیتی، مجتمع عالی علوم انسانی اسلامی، جامعة المصطفی

⁴ العالمیة، قم، ایران

⁵ العالمیة، قم، ایران.

چکیده

انگیزش، یکی از مؤلفه‌های بنیادین فرآیند تربیت است که نقش تعیین‌کننده‌ای در جهت‌دهی رفتارهای یادگیری، رشد شخصیت و دست‌یابی به‌اهداف تربیتی ایفا می‌کند. از آن‌جا که روی‌کردهای مختلف روان‌شناختی و دینی، برداشت‌های گوناگونی از خاستگاه و سازوکار انگیزش دارند، پژوهش حاضر با روی‌کردی تطبیقی به‌بررسی و تحلیل مؤلفه‌های انگیزشی در دو چارچوب نظریِ تربیت اسلامی و روان‌شناسی انسان‌گرا می‌پردازد. روان‌شناسی انسان‌گرا، به‌عنوان یکی از جریان‌های تاثیرگذار در روان‌شناسی معاصر، بر ارزش‌های انسانی مانند آزادی، خودمختاری، خودشکوفایی و پاسخ‌گویی به‌نیازهای عاطفی، وجودی و شناختی انسان، تأکید دارد و بر این باور است که تربیت باید بستر تحقق «خود اصیل» را فراهم آورد. در مقابل، تربیت اسلامی مبتنی بر جهان‌بینی توحیدی، فطرت الهی، اراده آزاد و گرایش انسان به‌کمال و قرب الهی است و بر جهت‌دهی انگیزه‌ها به‌سوی اهداف متعالی تأکید دارد. پرسش اصلی این پژوهش آن است که «مؤلفه‌های فرایند انگیزش در تربیت اسلامی و روان‌شناسی انسان‌گرا، کدام‌اند و وجوه اشتراک و افتراق آن‌ها چیست؟». یافته‌ها حاکی از آن است که هر دو روی‌کرد، بر اهمیت انگیزش در فرآیند تربیت تأکید دارند. با این تفاوت که در هدف نهایی، خاستگاه انگیزه‌ها، نقش معلم، روش‌های برانگیختن و ارزیابی تربیت، اختلاف‌های بنیادینی میان آن‌ها مشاهده می‌شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که تربیت اسلامی با تکیه بر ابعاد فطری و غایت‌مند انسان، از ظرفیت بی‌بدیلی برای ایجاد، تقویت و هدایت انگیزش‌های پایدار برخوردار است.
 

کلیدواژه‌ها

• فرایند انگیزش
• تربیت اسلامی
• روان‌شناسی انسان‌گرا
• خودشکوفایی
• خودمختاری
• تحلیل تطبیقی
• کرامت انسانی

موضوعات

• وظائف مربیان در تربیت

عنوان مقاله [English]

Comparative Analysis of the Components of the Motivation Process in Islamic Education and Humanistic Psychology

نویسندگان [English]

• Es-haq Akbari ^{1 2}
• majid toroghi ^{3 4}
• Mohammad sharifinia ^{3 5}

¹ PhD Student in Educational Sciences, Al-Mustafa International University, Higher Institute of Islamic Humanities, Afghanistan

²

³ Department of Educational Sciences, Higher Institute of Islamic Humanities, Al-Mustafa International University, Qom, Iran

⁴

⁵

چکیده [English]

Motivation is one of the fundamental components of the educational process, playing a decisive role in directing learning behaviors, personality development, and achieving educational goals. Since various psychological and religious approaches have different interpretations of the origin and mechanisms of motivation, this research adopts a comparative approach to examine and analyze the motivational components within the theoretical frameworks of Islamic education and humanistic psychology. Humanistic psychology, as one of the influential currents in contemporary psychology, emphasizes human values such as freedom, autonomy, self-actualization, and responsiveness to emotional, existential, and cognitive needs, believing that education should provide the groundwork for realizing the "authentic self." In contrast, Islamic education, based on a monotheistic worldview, divine nature, free will, and humanity's inclination towards perfection and divine proximity, emphasizes directing motivations towards lofty goals. The main question of this research is: "What are the components of the motivation process in Islamic education and humanistic psychology, and what are their similarities and differences?" The findings indicate that both approaches emphasize the importance of motivation in the educational process, with fundamental differences observed in the ultimate goals, origins of motivation, the role of the teacher, methods of arousal, and evaluation of education. The results show that Islamic education, relying on the innate dimensions and purposeful nature of humans, has unparalleled potential for creating, strengthening, and guiding sustainable motivations.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Motivation process
• Islamic education
• humanistic psychology
• self-actualization
• autonomy
• comparative analysis
• human dignity