نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری گروه علوم تربیتی، جامعة المصطفی
2 العالمیة، مؤسسه عالی علوم انسانی اسلامی، قم، ایران
3 گروه علوم تربیتی، مجتمع عالی علوم انسانی اسلامی، جامعة المصطفی
4 العالمیة، قم،ایران.
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی مبانی تربیت مبتنی بر تفاوت‌های جنسیتی از دیدگاه علمی و دینی انجام شده است. با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع معتبر، یافته‌ها نشان می‌دهد که تفاوت‌های زیستی، روانی، عاطفی و اجتماعی بین زن و مرد، واقعیتی مسلم و برخاسته از حکمت الهی است. از نظر علمی، تفاوت در ساختار مغز، هورمون‌ها و توانایی‌های شناختی، و از منظر دینی، تمایز در نقش‌ها و مسئولیت‌ها، این امر را تایید می‌کند.
توجه به‌این تفاوت‌ها نه‌تنها یک ضرورت تربیتی، بلکه تکلیفی الهی است. نادیده گرفتن آن‌ها منجر به‌بحران هویت جنسی و ناکارآمدی نظام تربیتی می‌شود. بنابراین، برنامه‌ریزی تربیتی باید متناسب با ویژگی‌های ذاتی هر جنس طراحی شود تا زمینه پرورش انسان متعادل فراهم شود.
این پژوهش، با ترکیب یافته‌های علمی و آموزه‌های دینی، چارچوبی منسجم برای تربیت جنسیتی ارائه می‌دهد که از بحران‌هایی مانند فقدان هویت جنسیتی پیشگیری می‌کند. هم‌چنین، با پرکردن خلأ موجود در ادبیات موضوع- که پیش از این مبانی علمی و دینی را جداگانه بررسی می‌کرد- درک عمیق‌تری از موضوع ارائه می‌دهد. تأکید بر تلفیق این مبانی، راهکارهای کاربردی برای نظام‌های تربیتی پیشنهاد می‌کند که توجه هم‌زمان به‌اشتراکات و تفاوت‌های زن و مرد را به‌عنوان اصل اساسی تربیت قرار می‌دهد و مبنایی برای طراحی برنامه‌های تربیتی متناسب با هر جنس ایجاد می‌کند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Analyzing the Role of Gender Differences in Educational Domains
نویسندگان [English]
- mahdi fathi 1 2
- Mohammad sharifinia 3 4
- majid toroghi 3 4
1 PhD Student in Educational Sciences, Al-Mustafa International University, Higher Institute of Islamic Humanities, Qom, Iran
2
3 Department of Educational Sciences, Higher Institute of Islamic Humanities, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
4
چکیده [English]
This research aims to examine the foundations of education based on gender differences from scientific and religious perspectives. Using a descriptive-analytical method and credible sources, the findings indicate that biological, psychological, emotional, and social differences between men and women are undeniable realities arising from divine wisdom. Scientifically, differences in brain structure, hormones, and cognitive abilities, along with religious perspectives on distinct roles and responsibilities, support this notion.
Attention to these differences is not only an educational necessity but also a divine obligation. Ignoring them leads to a crisis of sexual identity and inefficiency in the educational system. Therefore, educational planning should be designed in accordance with the inherent characteristics of each gender to create a balanced human development environment.
This research provides a coherent framework for gender education by combining scientific findings and religious teachings, preventing crises such as the lack of sexual identity. Additionally, it fills the existing gap in the literature—previously examining scientific and religious foundations separately—offering a deeper understanding of the subject. Emphasizing the integration of these foundations suggests practical solutions for educational systems that prioritize simultaneous attention to the commonalities and differences between men and women as a fundamental principle of education, establishing a basis for designing educational programs tailored to each gender.
کلیدواژه‌ها [English]
- Scientific foundations
- religious foundations
- education
- gender education
- gender differences
قرآن، انتشارات الهادی، 1388.
- ابن‌بابویه، محمّدبن‌علی، شیخ صدوق، امالی، ترجمه محمّدباقر کمره‌ای، انتشارات کتابچی، تهران، 1379.
- ابن‌بابویه، محمّدبن‌علی، من لایحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
- ابن‌شعبه، حسن‌بن‌علی، تحت‌العقول عن آل‌الرسول علیهم‌السلام، ترجمه بهراد جعفری، دارالکتب‌الاسلامیه، ۱۳۸۰.
- ابن‌فارس، احمد، معجم مقاییس‌اللغه، مکتب الاعلام‌الاسلامی، 1399ق.
- احمدی، محمّدرضا، تفاوت زن و مرد از منظر روان‌شناسی و متون دینی، معرفت، شماره 97، 1384.
- اعرافی، علی‌رضا، درآمدی برتعلیم و تربیت اسلامی، انتشارات سمت، 1395.
- آلبرتس، بروس، مبانی زیست‌شناسی سلولی، ترجمه جواد محمّدنژاد اروق، انتشارات اندیشه رفیع، 1400.
- بلاغى نجفى، محمّدجواد، آلاء الرحمن فى تفسیر القرآن، بنیاد بعثت،1420ق.
- پیز، آلن و پیز، باربارا، چرا مردان هم‌زمان فقط یک کار انجام می‌دهند و زنان دست از حرف زدن برنمی‌دارند، ترجمه مریم پویان‌پور، انتشارات حوض نقره، 1394.
- جوادی‌آملی، عبدالله، زن در آینه جلال و جمال، انتشارات اسراء، 1379.
- حسینی، سید هادی، تفاوت‌های بیولوژیک زن و مرد (بدن، روان و هوش)، کتاب نقد، شماره 17، 1379.
- حسینی، سید هادی و هم‌کاران، کتاب زن، انتشارات امیرکبیر، 1388.
- خدا رحیمی، سیامک، روان‌شناسی زنان، انتشارات مردمک، 1377.
- حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین، تفسیر اثنی‌عشری، انتشارات آذرنیا، 1393.
- رازی، فخرالدین محمدبن‌عمر، مفاتیح‌الغیب، دار احیاء‌التراث العربی، 1420ق.
- زندن، وندر و ویلفرد، جیمز، روان‌شناسی رشد 1 و 2، ترجمه حمزه گنجی، نشر بعثت، ۱۳۷۶.
- سید رضی، محمّدبن‌حسین، المجازات النبویه، دارالحدیث، 1380.
- سید رضی، محمّدبن‌حسین، نهج‌البلاغه، ترجمه دشتی، انتشارات مشهور، 1379.
- سیف، علی‌اکبر، روان‌شناسی پرورشی نوین، انتشارات آگاه، 1386.
- شکوهی، غلامحسین، تعلیم و تربیت و مراحل آن، به‌نشر، 1387.
- طباطبایی، محمّدحسین، تفسیر المیزان، دفتر انتشارات اسلامی، 1374.
- طبرسی، احمدبن‌علی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1415 ق.
- طوسی، نصیرالدّین، اخلاق ناصری، انتشارات خوارزمی، 1373.
- طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، نشر اسلام، تهران، 1378.
- غلامی، علی، زن، مرد؛ تفاوت‌ها، سایت پژوهشکده باقرالعلوم، 1388.
- فارابی، محمّدبن‌محمّد، السیاسه المدنیه، مکتبه الهلال، بیروت، 1996م.
- فخر رازی، تفسیر کبیر (مفاتیح الغیب)، ترجمه علی‌اصغر حلبی، اساطیر، 1379.
- فضل‌‌‌الله، محمّدحسین، تفسیر من وحی القرآن، دارالملاک للطباعه و النشر و التوزیع، 1439ق.
- فقیهی، علی‌نقی، تربیت جنسی، دارالحدیث، 1387.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، مرکز درس‌هایی از قرآن، 1388.
- قرطبی، ابوعبدالله محمد، جامع لاحکام القرآن، دارالکتب، 1384ق.
- کان. جی. کارسون و هم‌کاران، بهداشت روانی زنان، ترجمه خدیجه ابوالمعالی و هم‌کاران، انتشارات ساوالان، 1389.
- کلینی رازی، محمّدبن‌یعقوب، کافی، دارالکتب‌الاسلامیه، 1367.
- گان، کریستین، استخوان‌شناسی و مفصل‌شناسی، ترجمه صوفیا نقدی، انتشارات نخل، 1375.
- گایتون، آرتور و هال، جان، فیزیولوژی پزشکی گایتون، ترجمه فرخ شادان، انتشارات چهر، 1368.
- گرت، استفانی، جامعه‌شناسی جنسیت، ترجمه کتایون بقایی، انتشارات دیگر، 1382.
- گوهری، مریم و هم‌کاران، تشخیص هویت انسان از منظر قرآن کریم، روایات معصومین علیهم‌السلام و دانش ژنتیک، فصلنامه فقه پزشکی، شماره 26-27، صفحه 175 تا 195، 1395.
- گنابادی، ملا سلطان محمد، بیان السعاده فی مقامات العباده، ترجمه سید محمود طاهری، انتشارات آیت اشراق، 1396 و 1397.
- لطف‌آبادی، حسین، روان‌شناسی رشد (2)، نوجوانی، جوانی و بزرگ‌سالی، انتشارات سمت، 1378.
- لمبروزو، جینا، روح زن، ترجمه پری‌حسام شه‌رئیس، انتشارت دانش، 1369.
- محمد بن حسن حُر عاملی، وسایل‌الشیعه، دار احیاء‌التراث العربی، 1374ق.
- محمّدی، مسلم، تحلیل تفاوت‌های جنسیتی زن و مرد در علوم تجربی و آموزه‌های دینی، نشریه انسان پژوهی دینی، شماره 29، صفحات 71 - 81، 1392.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، مؤسسه‌الوفاء، 1404ق.
- مطهّری، مرتضی، عدل الهی، انتشارات صدرا، 1372.
- معجز، نسیم و هم‌کاران، تفاوت‌های فردی در یادگیری و آموزش، کنفرانس بین‌المللی دستاوردهای نوین پژوهشی در علوم اجتماعی، تربیتی، علوم‌انسانی و روان‌شناسی، 1396.
- مفضل‌بن‌عمر، شگفتی‌های آفرینش (ترجمه توحید مفضل)، ترجمه محمّدمهدی رضایی، انتشارات بهار دلها، 1396.
- مصباح‌یزدی، محمّدتقی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، 1372.
- مکارم‌شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه، دارالکتب‌الاسلامیه، 1374.
- هاجری، عبدالرسول، جنس و جنسیت (sex & Gender)، نشریه حوراء، شماره 2، 1382.
- هام، مگی و گمبل، سارا، فرهنگ نظریه‌های فمینیستی، ترجمه فیروزه مهاجر و هم‌کاران، انتشارات توسعه، 1382.
- هاید، جانت، روان‌شناسی زنان، ترجمه بهزاد رحمتی، انتشارات لادن، 1377.
)