نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دکتری فقه تربیتی جامعة المصطفی
2 العالمیة و مدرس حوزه علمیه قم، قم، ایران
3 گروه علمی معارف، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.
4 دانش‌آموخته سطح ۳ حوزه علمیه قم، قم، ایران.
چکیده
نظام تعلیم و تربیت به‌عنوان رکن حیاتی جامعه، در مسیر رشد و تعالی خود به‌سمت اهداف تعیین شده در حرکت است. یکی از عناصر نظام آموزش و پرورش، «معلم» است که دارای اثرگذاری خاص و نقش کلیدی در این نظام است. نظر به‌اهمیت نقش معلمان در نظام آموزشی و تاثیرات آن بر افراد جامعه، شناسایی ملاک‌های ارزیابی معلمان ضروری می‌نماید. هدف اصلی این پژوهش، بررسی بایسته‌های ارزیابی معلم از منظر فقه اسلامی است. پرسش اصلی این است که از نظر فقه، چه ملاک‌هایی در ارزیابی معلمان باید مورد توجه قرار گیرد؟ روشی که تحقیق حاضر از آن بهره می‌گیرد، روش تحلیلی- اجتهادی است. نتایج تحقیق حاکی از آن است شاخصهای ارزیابی معلمان در سه بعد «عقیدتی»، «اخلاقی» و «مهارتی» قابل ارائه است. در بعد عقیدتی، شاخص مهم ارزیابی معلم از منظر فقه اسلامی، سلامت عقیده است. این ویژگی در مورد معلمان معارف اسلامی و مربیان پرورشی موکد است. هم‌چنین از دیگر معیارهای ارزیابی معلمان (از نگاه اخلاقی) می‌توان به‌سلامت اخلاقی و عدم فساد و نیز تواضع، اشاره کرد. شاخصهای ارزیابی مهارتی معلمان از منظر فقه، شامل رعایت عدالت بین دانش‌آموزان و عدم کتمان علم است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Evaluation Indicators for Teachers from the Perspective of Educational Jurisprudence
نویسندگان [English]
- Mohsen i Davoodabadi Farahan 1 2
- javad ebrahimi 3
- mahdi imanpoor 4
1 PhD in Educational Jurisprudence from Al-Mustafa International University and Teacher at Qom Seminary, Qom, Iran
2
3 Department of Religious Sciences, Teacher Training University, Tehran, Iran
4 Graduate of Level 3 Qom Seminary, Qom, Iran
چکیده [English]
The education system, as a vital pillar of society, is moving towards its established goals in the path of growth and development. One of the elements of the education system is the "teacher," who has a significant impact and a key role in this system. Given the importance of teachers' roles in the educational system and their effects on individuals in society, identifying the criteria for evaluating teachers is essential. The main objective of this research is to examine the necessary criteria for evaluating teachers from the perspective of Islamic jurisprudence. The primary question is: What criteria should be considered in evaluating teachers according to jurisprudence? The method used in this research is analytical-interpretative. The results indicate that the evaluation indicators for teachers can be presented in three dimensions: "belief," "ethics," and "skills." In the belief dimension, the important criterion for evaluating teachers from the perspective of Islamic jurisprudence is the soundness of belief. This characteristic is particularly emphasized for teachers of Islamic teachings and educational trainers. Other criteria for evaluating teachers (from an ethical perspective) include moral integrity, lack of corruption, and humility. The skill evaluation indicators for teachers from the perspective of jurisprudence include maintaining justice among students and not concealing knowledge.
کلیدواژه‌ها [English]
- Teacher
- evaluation indicators
- soundness of belief
- moral integrity
- justice
- humility
- concealment of knowledge
قرآن کریم.
* نهج البلاغه.
- ابن سعد -محمد بن سعد بن منیع-، الطبقات الکبری، بیروت:دار الکتب العلمیه، 1410ق.
- ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول عن آل الرسول صلى الله علیه و آله، قم:جامعه مدرسین، چاپدوم، 1404.
- ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، عبدالسلام محمد هارون، قم:دفتر تبلیغات اسلامی، 1404ق.
- اعرافی، علی‌رضا، فقه تربیتی، ج1، آداب مشترک تعلیم و تعلم، قم:مؤسسه اشراق و عرفان، 1395.
- اعرافی، علی‌رضا، فقه تربیتی، ج7، آداب مشترک تعلیم و تعلم، قم:مؤسسه اشراق و عرفان، 1396.
- اعرافی، علی‌رضا، فقه تربیتی، ج26، وظایف حکومت در تعلیم و تربیت، قم:مؤسسه اشراق و عرفان، 1399.
- اعرافی، علی‌رضا، فقه تربیتی، ج8، آداب تعلم، قم:مؤسسه اشراق و عرفان، 1400.
- پورعلی، نسرین و اکبرپور زنگلانی، محمدباقر، «بررسی ویژگی‌های معلم اثربخش در نظام آموزه‌های اسلامی»، دومین کنفرانس بین المللی علوم تربیتی، روانشناسی، مشاوره، آموزش و پژوهش، تهران، 1399.
- ترکاشوند، سینا؛ کشاورز، سوسن؛ اکبر، صالحی و محمدحسن میرزامحمدی، «ارائه الگوی نظری عدالت تربیتی در نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی براساس مبانی معرفت‌شناختی عدالت فارابی»، مسایل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، سال سوم، شماره ۹، ۱۳۹۷.
- جبل عاملی، زین الدین بن علی، منیه المرید فی آداب المفید و المستفید، جلد اول، قم، انتشارات دفترتبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1409ق؛
- حسینی زاده، سیدعلی، «اصل تربیت اسلامی چیست:عدالت یا مساوات؟»، مطالعات فقه تربیتی، دوره 3، شماره 6، پاییز و زمستان 1395.
- خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال حدیث، قم: مؤسسة الخویی الإسلامیة، 1418.
- داودآبادی، محسن، الگوی آموزش عالی در فقه تربیتی، پایان نامه دکتری فقه تربیتی، جامعه المصطفی العالمیه(ص)، 1399.
- داودآبادی، محسن، مهدی رعایایی و مجید طرقی اردکانی، بررسی قاعده فقهی عدالت در ارزش‌یابی آموزشی (با تأکید برآموزش عالی)، نشریه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، دوره 25، شماره 89، زمستان 1400.
- دانش‌پژوه زهرا و فرزاد، ولی اله، ارزش‌یابی مهارت‌های حرفه‌ای معلمان دوره ابتدایی، نشریه نوآوری‌های آموزشی، دوره5، شماره18، 1385.
- دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه دهخدا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1378 .
- دیالمه، نیکو، «شناسایی مؤلفه‌های شایستگی اساتید اثربخش از منظر آموزه‌های اسلامی (روی‌کردی به‌دانشگاه انقلاب اسلامی)، مدیریت در دانشگاه اسلامی، دوره 8، شماره 18، پاییز و زمستان 1398.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه سیدغلامرضا خسروی حسینی، چهارم، تهران:مرتضوی، 1388.
- سلطانی، مسعود، ارزیابی عمل‌کرد:شاخصهای ارزیابی، شناسایی نواقص، اجتناب از خطاهای مرسوم، تهران: آریانا قلم، 1400.
- طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، قم:شریف رضی، 1368.
- طیب، سیدعبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام، دوم، 1378.
- عاملی، زین الدین بن علی، شهید ثانی، تصحیح رضا مختاری، منیة المرید فی أدب المفید و المستفید، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، 1409ق.
- عمید، حسن، فرهنگ عمید، تهران، امیرکبیر، 1381.
- فوادیان‌دامغانی، رمضان، سیمای عدالت در قرآن و حدیث، قم:لوح محفوظ، 1382.
- کافمن راجر و هرمن جری، برنامه‌ریزی استراتژیک در نظام آموزشی، ترجمه: دکتر فریده مشایخ و دکتر عباس بازرگان؛ انتشارات مدرسه، چهارم، 1387.
- لشکری، علی‌رضا، مبانی عدالت اجتماعی در اسلام، قم:پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1395.
- لویس معلوف، المنجد:فی اللغه، تهران:ذوی القربی، سی و هفتم، 1380.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار:الجامعه لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت: داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- محمدیری‌شهری محمد، میزان الحکمه،ج12، تهران، درالحدیث، ۱۳۸۴ش.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۳، تهران:بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360.
- مظاهری حسین، ویژگی‌های معلم خوب، چ 10، قم:نشر اخلاق، 1388.
- مولودی، حسین، علی‌رضا اعرافی ؛ مجید طرقی، بررسی قاعدۀ فقهی علم نافع در تعلیم و تعلم، دوفصلنامه علمی پژوهشی مطالعات فقه تربیتی، دوره 97، شماره 10: 162-137، 1397.
- میرزامحمدی، محمدحسن؛ فرمهینی فراهانی، محسن؛ یوزباشی، علی‌رضا و زرین، لیلا، «شناسایی و اعتبارسنجی شاخصهای استاد مطلوب دانشگاه اسلامی- ایرانی»، نشریه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، زمستان 1392، دوره 3، شماره 9، صص 563-584.
- نراقی، ملا احمد، معراج السعاده، چ 10، تهران:انتشارات دهقان، 1396.
- نویدی نیا حسین، کیانی غلامرضا، اکبری رامین، غفار ثمر رضا «طراحی شناسایی ملزومات و اجزای الگویی برای ارزش‌یابی معلمان زبان انگلیسی در دبیرستان‌های ایران» نشریه:جستارهای زبانی، دوره:6، شماره:2 (23) صص :235-266، 1394.
- واعظی، احمد، نقد و بررسی نظریه‌های عدالت، قم:مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1388.
- واعظی، سید حسین و مؤذنی، پونه، «شمول قواعد فقه اسلامی در حقوق معلم و متعلم»، نشریه پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، دوره 11، شماره 42، پاییز 1393.
- ورّام بن أبی فراس، مجموعة ورّام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر) قم:مکتبة الفقیه، 1410ق.
- وقور کاشانی، مهدیه سادات؛ حاجی حسین نژاد، غلام رضا؛ موسی‌پور، نعمت اللّه؛ ابراهیم‌زاده، عیسی؛ طراحی و اعتباریابی مدل مفهومی ارزش‌یابی صلاحیت‌های حرفه معلمی در ایران، نشریه علوم تربیتی، شماره 109، پاییز و زمستان 1398.
سایت مرکز پژوهش‌های مجلس: 92541 https://rc.majlis.ir/fa/law/show
)