نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 مؤسسه عالی فقه و علوم اسلامی، قم، ایران
2 هیأت علمی جامعة المصطفی
3 العالمیة، قم، ایران.
چکیده
بررسی حکم تکلیفی تنبیه بدنی فرزند توسط مادر، هم‌واره یکی از مسایل فقهی چالشی بوده که مناسب است با توجه به‌تفاوت تربیت در امروز نسبت به‌گذشته، جوانب آن را بیش از پیش نمایان ساخت. محور بحث، بررسی حکم شرعی تنبیه فرزند به‌انگیزۀ انجام تکالیف الهی و یا آداب و رسوم است و نسبت به‌تنبیه به‌دلیل جرایم اجتماعی که در اصطلاح فقه، به‌آن «تعزیر» گفته می‌شود، بحثی صورت نگرفته است. جواز اجمالی تنبیه بدنی فرزند توسط پدر در میان فقها اختلافی نیست، اما نسبت به‌مادر، افزون بر عدم تعرض نسبت به‌این مساله توسط بسیاری از فقهیان، مناقشاتی نیز توسط برخی وجود دارد. در این تحقیق، با تکیه بر روش استنباط و تحلیل فقهی داده‌ها، با توجه به‌دو دلیل سیرۀ متشرعه و شمول اطلاق ادلۀ لزوم تربیت فرزند، جواز تکلیفی تنبیه بدنی توسط مادر مشروط به‌سه قید، تنبیه به‌قصد تأدیب، همراه نرمی و ملاطفت و مشروط به‌عدم جراحت فرزند، اثبات شد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Juridical Examination of the Limits and Conditions of Physical Punishment of Children by Mothers for the Fulfillment of Divine Duties or Customs
نویسندگان [English]
- mohammadjavad adelian 1
- mohammad ashaiery 2 3
1 Higher Institute of Jurisprudence and Islamic Sciences, Qom, Iran
2 . Faculty Member of Al-Mustafa International University, Qom, Iran
3
چکیده [English]
The examination of the obligatory ruling on the physical punishment of children by mothers has always been a challenging jurisprudential issue, which is appropriate to highlight further given the differences in education today compared to the past. The discussion centers on the legal ruling of punishing a child for the purpose of fulfilling divine duties or customs, while there has been no discussion regarding punishment for social crimes, which is referred to in jurisprudence as "ta'zir." There is no disagreement among jurists regarding the general permissibility of physical punishment of children by fathers; however, concerning mothers, in addition to many jurists not addressing this issue, there are also some disputes. In this study, relying on the method of inference and the analytical examination of data, and considering two reasons: the practice of the community and the comprehensive application of the evidence for the necessity of child upbringing, the permissibility of physical punishment by mothers is established under three conditions: punishment with the intention of discipline, accompanied by gentleness and kindness, and conditional upon not causing injury to the child.
کلیدواژه‌ها [English]
- Educational jurisprudence
- physical punishment
- child
- discipline
- educational method
- mother
- physical upbringing
قرآن کریم.
- ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، قم، اول، 1405 ق.
- ابن بابویه، محمد بن على، الخصال، قم، اول، 1362ش.
- ابن بابویه، محمد بن على، التوحید (للصدوق)، ایران ؛ قم، اول، 1398ق.
- ابن بابویه، محمد بن على، علل الشرائع، قم، اول، 1385ش / 1966م.
- ابن بابویه، محمد بن على، عیون أخبار الرضا علیه السلام، تهران، اول، 1378ق.
- ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة، 6جلد، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، اول، 1404 ه. ق.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، 15جلد، دار صادر، بیروت، سوم، 1414 ه. ق.
- اردبیلى، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، 14 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ایران، اول، 1403ه.ق.
- اصفهانى، فاضل هندى، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، 11 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ایران، اول، 1416ه.ق.
- اصفهانى، محمد حسین کمپانى، حاشیة کتاب المکاسب (للأصفهانی، ط-الحدیثة)، 5 جلد، أنوار الهدى، قم، ایران، اول، 1418ه.ق.
- اعرافی، علی‌رضا، فقه تربیتی، مؤسسه فرهنگی اشراق و عرفان، قم، ایران، اول، 1391ش
- انصاری، قدرت‌الله، موسوعة احکام الاطفال و ادلتها، 7ج، مرکز فقهی ائمه اطهار، قم_ایران، اول، 1429ه. ق
- انصارى، مرتضى بن محمدامین، فرائد الأصول، قم، نهم، 1428 ق.
- بروجردی، حسین. مؤسسه آیه‌‌الله العظمی البروجردی لنشر معا‌لم اهل البیت علیهم السلام. محرر جواد خندق آبادی، الرسایل الفقهیة (بروجردی)، جلد:۱: فحه: ۱۱، 1394 ه. ش، قم، ایران، طبا
- جمعى از پژوهش‌گران زیر نظر شاهرودى، سید محمود هاشمى، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، 3 جلد، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى برمذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، ایران، اول، 1426 ه.ق.
- جمعى از پژوهش‌گران زیر نظر شاهرودى، سید محمود هاشمى، موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت علیهم السلام، 11 جلد، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى برمذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، ایران، اول، 1423 ه.ق.
- حاجی ده‌آبادی، محمدعلی، درآمدی برنظام تربیتی اسلام، انتشارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، قم، ایران، 1398 ه. ش
- حائرى، سید على بن محمد طباطبایى، ریاض المسایل (ط - الحدیثة)، 16 جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، ایران، اول، 1418ه.ق.
- حلبى، ابن زهره، حمزة بن على حسینى، غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، در یک جلد، مؤسسه امام صادق علیه السلام، قم، ایران، اول، 1417ه.ق.
- حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، 2 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ایران، اول، 1410ه.ق.
- حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة (ط - الحدیثة)، 6 جلد، مؤسسه امام صادق علیه السلام، قم، ایران، اول، 1420ه.ق.
- حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، تذکرة الفقها (ط - الحدیثة)، 14 جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، ایران، اول، 1414ه.ق.
- حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، 3 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ایران، اول، 1413ه.ق.
- حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، 9 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ایران، دوم، 1413ه.ق.
- حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام، 2 جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، ایران، اول، 1419ه.ق.
- حلّى، فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، 4 جلد، مؤسسه اسماعیلیان، قم، ایران، اول، 1387ه.ق.
- حلّى، محقق، نجم الدین، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسایل الحلال و الحرام، 4 جلد، مؤسسه اسماعیلیان، قم، ایران، دوم، 1408ه.ق.
- حسین‌خانی، محمدجواد، تنبیه کودک در فقه امامیه، نشریه بلاغ مبین، ش21و22و23، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران_ایران، 1388و1389ه. ش
- خمینى، سید روح‌الله موسوى، المکاسب المحرمة (للإمام الخمینی)، 2 جلد، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، قم، ایران، اول، 1415ه.ق.
- خمینى، سید روح‌الله موسوى، تحریر الوسیلة، 2 جلد، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم، ایران، اول،ه.ق.
- خمینى، سید روح‌الله موسوى، کتاب البیع (للإمام الخمینی)، 5 جلد، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، تهران، ایران، اول، 1421ه.ق.
- خویى، سید ابو القاسم موسوى:راط النجاة (المحشّى للخوئی)، 3 جلد، مکتب نشر المنتخب، قم، ایران، اول، 1416 ه.ق.
- خویى، سید ابو القاسم موسوى، مبانی تکملة المنهاج، 2 جلد، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره، قم، ایران، اول، 1422ه.ق.
- خویى، سید ابو القاسم موسوى، موسوعة الإمام الخوئی، 33 جلد، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره، قم، ایران، اول، 1418ه.ق.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن (راغب اصفهانى)، 4جلد، مرتضوی، تهران، دوم، 1374 ه. ش.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، 1جلد، دار القلم، بیروت، اول، 1412 ه. ق.
- رهنمایی، سید احمد، فلسفه تعلیم و تربیت، سمت، تهران، اول، 1396 ه. ش
- زنجانى، سید موسى شبیرى، کتاب نکاح (زنجانى)، 25 جلد، مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز، قم، ایران، اول، 1419ه.ق.
- سبزوارى، سید عبد الأعلى، مهذّب الأحکام (للسبزواری)، 30 جلد، مؤسسه المنار، دفتر حضرت آیة‌الله، قم، ایران، چهارم، 1413ه.ق.
- سیف، علی اکبر، روان‌شناسی پرورشی، آگاه، تهران_ایران، 1379ه. ش.
- طبرسى، حسن بن فضل، مکارم الأخلاق، قم، چهارم، 1412 ق / 1370 ش.
- طریحى، فخر الدین بن محمد، مجمع البحرین، 6جلد، مرتضوی، تهران، سوم، 1375 ه. ش.
- طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، الخلاف، 6 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ایران، اول، 1407ه.ق.
- طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، 8 جلد، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، تهران، ایران، سوم، 1387ه.ق.
- طوسى، محمد بن الحسن، تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، تهران، چهارم، 1407 ق.
- عاملى، حرّ، محمد بن حسن، وسایل الشیعة، 30 جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، ایران، اول، 1409ه.ق.
- عاملى، سید جواد بن محمد حسینى، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة (ط - الحدیثة)، 23 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ایران، اول، 1419ه.ق.
- عاملى، شهید اول، محمد بن مکى، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، 3 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ایران، دوم، 1417ه.ق.
- عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّى - کلانتر)، 10 جلد، کتابفروشى داورى، قم، ایران، اول، 1410ه.ق.
- عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، 15 جلد، مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم، ایران، اول، 1413ه.ق.
- عاملى، کرکى، محقق ثانى، على بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، 13 جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، ایران، دوم، 1414ه.ق.
- فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، 9جلد، نشر هجرت، قم، دوم، 1409 ه. ق.
- قمّىصدوق، محمّد بن على بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، 4 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ایران، دوم، 1413 ه.ق.
- کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، الکافی (ط - الإسلامیة)، 8 جلد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ایران، چهارم، 1407ه.ق.
- گیلانى، نجفى، میرزا حبیب‌الله رشتى، کتاب الإجارة (للمیرزا حبیب‌الله)، در یک جلد، بى‌نا، نامعلوم، اول، 1311ه.ق.
- لنکرانى، محمد فاضل موحدى، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة - النکاح، در یک جلد، مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام، قم، ایران، اول، 1421ه.ق.
- مصباح یزدی، محمد تقی، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، انتشارات مدرسه، دوم، 1391 ه. ش
- مرتضى زبیدى، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، 20جلد، دار الفکر، بیروت، اول، 1414 ه. ق.
- نورى، حسین بن محمد تقى، مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل، قم، اول، 1408ق.
همدانى، آقا رضا بن محمد هادى، مصباح الفقیه، 14 جلد، مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی، قم، ایران، اول، 1416 ه.ق.
)