نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیئت علمی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
2 عضو هیئت علمی گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
3 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
چکیده
در سال‌‌‌های اخیر، جواز ازدواج دختران نابالغ از دیدگاه اسلام، از مسایل مطرح میان پژوهش‌گران و سطح عمومی و فضای مجازی بوده است. در این میان، گاهی چنین القا می‌‌‌شود که اسلام بدون هیچ محدودیتی، نکاح دختر نابالغ توسط ولیّ را جایز می‌‌‌شمارد. این قوانین مبتنی بر اصول حقوق بشر یا مستنبط از عناوین ثانویه است که با در نظر گرفتن حقوق دختران نابالغ، ازدواج آنان را تا رسیدن به‌سن رشد عقلی و جسمی ممنوع می‌‌‌کنند. این تلقی می‌‌‌تواند به‌عنوان شبهه و نقطه‌ضعفی جدی در مکتب‌های حقوقی اسلام قلم‌داد شود. در این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی و جمع‌‌‌آوری مطالب به‌صورت کتابخانه‌‌‌ای این مساله مورد بررسی قرار گرفته است. باور به‌ناممکن بودن چیرگی پیامدهای نامطلوب تربیتی یک حکم شرعی در کنار روی‌کرد ویژه به‌مقتضیات زمان و مکان در اجتهاد و توجه به‌وجوه عینی در خصوص مفاهیم مصلحت و مفسده، راه را بر ارائۀ نظرات جدید در این زمینه هموار می‌‌‌سازد، که با اهداف تربیتی شریعت نیز سازگار باشد. نتیجه آن‌که در عصر کنونی، با در نظر گرفتن پیامدهای نامطلوب تربیتی و مقتضیات زمانه، چنین ازدواج‌‌‌هایی بیشتر دارای مفسده و ممنوع هستند، مگر در موارد بسیار خاصی که ولیّ بتواند وجود مصلحت و وجوه مثبت تربیتی در نکاح دختر نابالغ را به‌صورت موردی در دادگاه ثابت کند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Educational Analysis of Considering Interests in the Marriage of Minor Girls
نویسندگان [English]
- Zohre Hajian forushani 1
- Mohammad reza Hamidi 2
- Banoo Habibi 3
1 Shahid chamran university of ahvaz، ahvaz, iran
2 Faculty Member of the Department of Jurisprudence and Foundations of Islamic Law, Shahid Chamran University, Ahvaz, Iran.
3 Graduate of the Master's Program in Jurisprudence and Foundations of Islamic Law, Shahid Chamran University, Ahvaz, Iran
چکیده [English]
In recent years, the permissibility of marriage for minor girls from the Islamic perspective has been a topic of discussion among researchers and in public discourse, including social media. Sometimes, it is suggested that Islam permits the marriage of minor girls by their guardians without any restrictions. These laws are based on human rights principles or derived from secondary titles, which prohibit their marriage until they reach intellectual and physical maturity. This perception can be seen as a serious objection and weakness in Islamic legal schools.
This article examines this issue using a descriptive-analytical method and by collecting information through library research. The belief in the impossibility of overcoming the adverse educational consequences of a legal ruling, alongside a special approach to the conditions of time and place in jurisprudence and attention to the tangible aspects of the concepts of interests and harms, paves the way for presenting new opinions in this area that align with the educational goals of the Shari'ah. The conclusion is that in the current era, considering the adverse educational consequences and the conditions of the time, such marriages are mostly harmful and prohibited, except in very specific cases where the guardian can prove the existence of interests and positive educational aspects of marrying a minor girl in court.
کلیدواژه‌ها [English]
- Father's guardianship
- marriage of minors
- educational analysis
- interests
- harms
- conditions of time and place
- ابن ادریس حلّى، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1410ق.
- احسانی، محمد، روش‌‌‌شناسی تحلیل تربیتی احکام فقهی، مجله مطالعات فقه تربیتی، 8 (16)، 127-156، 1400ش.
- اردبیلى، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1403ق.
- اسداللهی، اکرم، بررسی فقهی حقوقی ازدواج کودکان و مقایسه آن با حقوق بشر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی-دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 1392ش.
- اشتهاردى، على پناه، مدارک العروة، تهران، دار الأسوة للطباعة و النشر، 1417ق.
- اصفهانى، سید ابو الحسن، وسیلة النجاة (مع حواشی الإمام الخمینی)، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، 1422ق.
- اصفهانى، مجلسى اول، محمد تقى، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم، مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، 1406ق.
- افتخار زاده، سیده زهرا، تجربه زیسته زنان در ازدواج زودهنگام، نشریه پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، ش3:ص109-156، 1394ش.
- امام خمینى، سید روح‌الله، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، 1421ق.
- امام خمینى، سید روح‌الله، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، بی‌تا.
- انصارى شیرازى، قدرت‌الله و پژوهش‌گران مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام، موسوعة أحکام الأطفال و أدلتها، قم، مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام، 1429ق.
- ایازی، محمد علی، ملاک احکام و شیوه استکشاف آن، دفتر تبلیقات اسلامی. قم، ایران، 1389ش.
- ایمانزاده، علی و علیپور، سریه، تجربه زیسته زنان مرند از ازدواج زودهنگام، فصلنامه زن و فرهنگ، 8 (30):ص46-31، 1395.
- آصفی، محمد مهدی، مبانی نظری حکومت اسلامی. تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب، معاونت فرهنگی، 1385ش.
- بحرانى، محمد سند، سند العروة الوثقى - کتاب النکاح، قم، مکتبة فدک، 1429ق.
- حرعاملى، محمد بن حسن، وسایل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1409ق.
- حسینی و همکاران، چالش‌ها و فرایند ساخت هویت همسری در ازدواج زودهنگام: یک مطالعه داده بنیاد، فصلنامه پژوهش‌های نوین روانشناختی (18)70:ص: 96-105، 1402ش.
- حسینى عاملى، سید جواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلّامة، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1419ق.
- شیخ انصاری، مرتضى بن محمد امین، کتاب المکاسب، قم، منشورات دار الذخائر، 1411 ق.
- روحانى قمّى، سید صادق، منهاج الفقاهة، قم، انوار الهدى، 1429ق.
- سبزوارى، سید عبد الأعلى، مهذّب الأحکام، قم، مؤسسه المنار - دفتر حضرت آیة‌اللّه، 1413ق.
- سیستانى، سید على حسینى، منهاج الصالحین، قم، دفتر حضرت آیة‌الله سیستانى، 1417ق.
- سیورى حلّى، مقداد بن عبد، نضد القواعد الفقهیة على مذهب الإمامیة، قم، انتشارات کتابخانه آیة‌الله مرعشى نجفى، 1403ق.
- شبیری زنجانى، سید موسى، کتاب نکاح، قم، مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز، 1419ق.
- شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصیح العربی و شواهد. بی‌‌‌جا، مکتب‌های آیت‌الله عظمی مرعشی نجفی، 1403ق.
- شهید اول، محمد بن مکى، القواعد و الفوائد، قم، کتابفروشى مفید، بی‌تا.
- شهید ثانى، زین الدین بن على، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
- شیخ طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
- شیخ طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، لبنان، دار الکتاب العربی، 1400ق.
- صابری، فاطمه و بهادری جهرمی، ثمینه و صابری، لیلا، پدیدارشناسی کیفیت زندگی زناشویی کودک همسری با روی‌کرد کودک آزاری و راههای مقابله با آن، فصلنامه زن و جامعه، 14 (55):ص91-104، 1402ش.
- صفوی، حنانه سادات و مینایی، ماهگل، تجربه زیسته دختران نوجوان در نقش همسر (مطالعه ازدواج زودهنگام دختران آران بیدگل)، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 6 (1):ص87-106، 1394ش.
- طباطبایى حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقى، قم، مؤسسة دار التفسیر، 1416ق.
- طباطبایى یزدى، سید محمد کاظم، العروة الوثقى، لبنان، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1409ق.
- علاسوند، فریبا، زن در اسلام، قم، نشر هاجر، 1399ش.
- علامه حلّى، حسن بن یوسف، تذکرة الفقها، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1388ق.
- علامه حلّى، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413ق.
- علامه مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران:دار الکتب الإسلامیة، 1404ق.
- فاضل لنکرانى، محمد، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة – النکاح، قم:مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام، 1421ق.
- فخر المحققین، محمد بن حسن، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق.
- فرهمند، مهناز، دانافر، فاطمه، پورابراهیم آبادی، محبوبه، واکاوی تجارب زناشویی در همآمیختگی عاطفی فکری و بی‌قدرتی، نشریه پژوهش‌های جامعه شناسی معاصر، 9 (17)، 115، 1399ش.
- کارامد، حسین، آشنایی با تربیت اسلامی، قم، مرکز بین‌‌‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، 1400ش.
- کاشف الغطاء، محمد حسین بن على بن محمد رضا، تحریر المجلة، عراق، المکتبة المرتضویة، 1359ق.
- کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.
- محقق اردبیلى، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم:دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1403ق.
- محقق حلّى، نجم الدین، شرائع الإسلام فی مسایل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
- محقق سبزواری، محمد باقر، کفایة الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1423ق.
- محقق کرکی، على بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1414ق.
- محقق گرفمی، البرز و حق پناه، رضا و دلبری، سید علی، بهره‌‌‌وری جنسی از زوجۀ نابالغ از منظر فقه امامیّه. جستارهای فقهی و اصولی، 8 (29):ص197-161، 1401ش.
- مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، نشر صدرا، بی‌تا.
- مرتضی زاده، زهرا و همکاران، تجربه زیسته کودک‌‌‌همسران از کودک‌‌‌همسری و مسایل آن، مجله مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان، 1 (22):ص 241-204، 1403ش.
- مرعشى نجفى، سید شهاب الدین، منهاج المؤمنین، قم، انتشارات کتابخانه آیة‌الله مرعشى نجفى، 1406ق.
- مصلی نژاد، مریم و سادات کیایی، سید محسن، وجدانی، فاطمه، تاملات اخلاقی در جواز نکاح صغیره و تعارض آن با قاعدۀ عدالت، فصلنامه تاملات اخلاقی، 3 (10):ص118-95، 1401ش.
- مطهری، مرتضی، حقوق زن در اسلام، تهران:صدرا، بی‌تا.
- مقرى فیومى، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قم، منشورات دار الرضی، بی‌تا.
- مکارم شیرازى، ناصر، کتاب النکاح، قم، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام، 1424ق.
- مکارم شیرازى، ناصر، دائرة المعارف فقه مقارن، قم، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام، 1427ق.
- مکارم شیرازى، ناصر، أنوار الفقاهة - کتاب النکاح، قم، انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام، 1425ق.
- موسوی بجنوردی، سید محمد و افضلی قادی، فرحناز، تاثیر تئوری مقتضیات زمان و مکان براحکام ذمه با روی‌کردی بر نظر امام خمینی، پژوهشنامه متین، 16 (62): ص 49-21، 1393ش.
- موسوی بجنوردی، سید محمد و مهدیان کرانی، افسانه، نقش زمان و مکان در تعمیم مصادیق احتکار با روی‌کردی برآرای امام خمینی، پژوهشنامه متین، 17 (69)، 72-53، 1394ش.
- موسوی خویى، سید ابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره، 1418ق.
- موسوی خویى، سید ابو القاسم، مصباح الفقاهة، بی‌‌‌جا، بی‌‌‌نا، بی‌تا.
- النجفى، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. لبنان، دار إحیاء التراث العربی، 1404ق.
- نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1415ق.
همت‌‌‌بناری، علی، "درآمدی بر تحلیل تربیتی احکام فقهی عرصهای نو در تعلیم و تربیت اسلامی"، مجله فقه تربیتی4 (7)، 36-61، 1396ش.
)