نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه قم
2 استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم
3 دکتری فقه تربیتی جامعة المصطفی
4 العالمیة، قم، ایران.
چکیده
امر به معروف و نهی از منکر دو حکم اساسی در فقه اسلامی است که هدف آن اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی و سوق دادن افراد به‌سمت ارزش‌های دینی و اخلاقی است. این امر در ذات خود جنبۀ تربیتی دارد، چرا که هدف آن، هدایت و رشد افراد جامعه در مسیر اخلاق و دیانت است. مشهور فقها مراتب امر به معروف و نهی از منکر را به‌سه مرحلۀ انکار قلبی، تذکر زبانی و اقدام عملی تقسیم کرده‌اند. پرسش اصلی در این پژوهش آن است که آیا با توجه به‌آموزه‌‌های فقه تربیتی، می‌توان موعظه را به‌مثابۀ مرتبۀ چهارم، از مراتب امر بهمعروف شمرد؟ در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و اجتهادی به‌تحقیق در این زمینه پرداخته شده است. در نتایج به‌دست آمده از این پژوهش، معلوم شد که پس از انکار قلبی، مرحله‌ای با عنوان «موعظه» قرار دارد که بر تذکر لسانی مقدم است. بنابراین، موعظه کردن، از واجباتی است که باید به‌صورت مستمر صورت پذیرد تا تذکر لسانی و اقدام عملی، مشروع گردد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The Role of Preaching in the Hierarchies of Enjoining Good and Forbidding Evil from the Perspective of Educational Jurisprudence
نویسندگان [English]
- Mahdi Geramipour 1
- Syed Mirhashem Hosseini 2
- Mahdi Azizi 3 4
1 Assistant Professor of Fiqh and Fundamentals of Law Department of Qom University
2 Professor of advanced levels of Qom seminary
3 PhD in Educational Jurisprudence, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
4
چکیده [English]
Enjoining good and forbidding evil are two fundamental rulings in Islamic jurisprudence aimed at correcting individual and social behaviors and guiding individuals towards religious and ethical values. This inherently has an educational aspect, as its goal is to guide and develop members of society in the path of morality and religiosity. Prominent jurists have divided the stages of enjoining good and forbidding evil into three: heartfelt denial, verbal admonition, and practical action. The main question in this research is whether, considering the teachings of educational jurisprudence, preaching can be regarded as a fourth stage of enjoining good. This study employs a descriptive-analytical and ijtihadi method to investigate this matter. The results indicate that after heartfelt denial, there exists a stage called "preaching," which precedes verbal admonition. Thus, preaching is an obligation that must be continuously performed to legitimize verbal admonition and practical action.
کلیدواژه‌ها [English]
- : Preaching
- stages of enjoining good
- stages of forbidding evil
- advice
- educational jurisprudence
قرآن کریم.
- ابن منظور، ابو الفضل جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، چاپ سوم، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر، بیروت، 1414 ق.
- ابو الحسین، احمد بن فارس بن زکریا، معجم مقائیس اللغة، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، قم، 1404 ه ق.
- اصفهانى، حسین بن محمد راغب، مفردات ألفاظ القرآن، در یک جلد، دار العلم - الدار الشامیة، لبنان - سوریه، اول، 1412 ه ق.
- اعرافی، علی‌رضا، نگارش:کاظمی، عنایت اللّه، فقه امر بهمعروف و نهیاز منکر، مؤسسه اشراق و عرفان، قم، 1399
- پسندیده، عباس، عسکریان، فاطمه، «پایه نظری موعظه پذیری (اتعّاذ) براساساس قرآن و حدیث»، فصلنامه پژوهش‌نامه اخلاقی، تابستان 1394، شماره28
- جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة، 6 جلد، دار العلم للملایین، بیروت - لبنان، اول، 1410 ق.
- جزرى، ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان، قم، بی تا
- حرّعاملى، محمد بن حسن، وسایل الشیعة، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، 1409ق.
- حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، مؤسسة النشر الإسلامی، قم، 1433 ق.
- حلى، ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1410 ق.
- حلى، جمال الدین، احمد بن محمد اسدى، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، ج1، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1407 ق.
- حلی، محقق، جعفربن حسن، شرائع الإسلام فی مسایل الحلال و الحرام، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ دوم، 1408ق.
- حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقها، مؤسسة آل البیت (ع)، قم، 1414 ق.
- خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، 1409ق.
- خویى، سید ابو القاسم موسوى، منهاج الصالحین، نشر مدینة العلم، قم، 1410 ق.
- خمینی، سیدحسن، «حقیقت مجاز»، فصلنامه متین، شماره56، آذر 1391ش.
- داروند زاده، مریم، «جایگاه موعظه در احکام فقهی قرآن»، پژوهش و مطالعات علوم اسلامی، سال دوم، شماره 12، 1399ش.
- سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، موسسة المنار، قم، 1413ق.
- صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغة، عالم الکتاب، بیروت، 1414ق.
- طبرسی، محمدبن الحسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، دارالمعرفة، بی تا
- طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوّم، تهران، 1416ق.
- طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، چاپ دوم، دار الکتاب العربی، بیروت، 1400 ق.
- طوسی، محمدبن علی، «الوسیلة الی نیل الفضیلة»،کتابخانه آیت الله مرعشی، قم، 1408ق.
- طوسی، محمدبن حسن، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، موسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، بی تا.
- فیومی، احمد بن محمد مقری، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، منشورات دارالرضی، قم، بی تا.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، نشر هجرت، چاپ دوم، قم، 1410ق.
- لجنة الفقه المعاصر، الفائق فی الاصول، ج1، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، قم، 1441ق.
- مفید، محمد بن محمد بن نعمان، المقنعة، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، ١٤١٧ق.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مرکز الکتاب للترجمة و النشر، تهران، 1402ق.
- ملکیان، روح الله، «مفهوم امر بهمعروف و نهیازمنکر در قرآن»، نشریه فقه اهل‌بیت(ع)، شماره 85 و 86، بهار و تابستان 1395.
- نایینی، محمدحسین، أجود التقریرات، کتابفروشی مصطفوی، قم، بی تا.
- نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1404 ق.
- واسطی زبیدی، سید محمد مرتضی حسینی، تاج العروس من جواهر القاموس، دارالفکر، بیروت، 1414 ق.
هاشمی شاهرودی، سید محمود، بحوث فی علم الاصول، موسسة دائرة المعارف الفقه الاسلامی، قم، 1417ق.
)