نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه علمی فقه تربیتی، پژوهشکده فقه و علوم انسانی امام رضا ع،قم، ایران
2 مدیر میز سبک زندگی دفتر تبلیغات اسلامی ، قم ، ایران
3 استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم و موسسه مدینة العلم، قم، ایران
چکیده
دانشگاه‌ها یکی از مراکز آموزشی- تربیتی در هر کشور هستند که تمرکز آن‌ها بر آموزش‌های عالی و تخصصی و پژوهش در عرصه علم و فناوری است. اندیشمندان و مکاتب مختلفی به موضوع اهداف و کارکردهای دانشگاه پرداخته‌اند. برخی متمرکز بر ساحت تعلیم، برخی پژوهش و برخی تربیت شغلی و کارآفرینی و... بوده‌اند. هدف از این تحقیق، تعیین اهداف و کارکردهای آموزش عالی مبتنی بر روی‌کرد اسلامی از منظر فقه بوده که با بررسی منابع اسلامی (با تکیه بر روش اجتهادی) قواعد مهم و کاربردی در این راستا مورد استفاده قرار گیرد. در این نوشتار به‌قواعد فقهی مهم و کاربردی در تعیین اهداف آموزش عالی (مثل لزوم همراهی تعلیم با تزکیه، لزوم رفع نیاز مسلمانان و نفی سبیل) پرداخته شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که آموزش عالی در نگاه اسلامی باید اهدافی از قبیل: آموزش تعالیم اسلامی، ارتقاء تعلیم و تربیت در جامعه (روی‌کرد فضیلت محوری)، توجه به‌تزکیه و تهذیب نفس و همراهی پرورش با آموزش عالی، تولید علم (با تأکید بر علوم انسانی و علوم کاربردی)، آموزش علوم کاربردی در رفع نیازهای مسلمانان و نیز آموزش و پژوهش در راستای حفظ استقلال و خودکفایی را دنبال کند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Goals and Functions of Islamic University from the Perspective of Islamic Jurisprudence
نویسندگان [English]
- mohsen davoodabdi 1
- taghi mousavi 2
- sajad farahdel 3
1 foe
2 dte
3 howze
چکیده [English]
Universities are among the educational and training centers in every country, focusing on higher and specialized education as well as research in the fields of science and technology. Various scholars and schools of thought have addressed the topic of the goals and functions of universities. Some have concentrated on the domain of education, others on research, and some on vocational training and entrepreneurship, among other areas. The aim of this research is to determine the goals and functions of higher education based on an Islamic approach from the perspective of jurisprudence, utilizing Islamic sources (with an emphasis on the ijtihad method) to formulate important and applicable rules in this regard. This paper discusses critical and practical jurisprudential rules for establishing the goals of higher education, such as the necessity of aligning education with spiritual growth, the need to address the requirements of Muslims, and the principle of negating any subjugation. The results indicate that higher education, from an Islamic viewpoint, should pursue goals such as: teaching Islamic teachings, promoting education and training in society (virtue-centered approach), focusing on spiritual purification and integrating development with higher education, producing knowledge (with emphasis on humanities and applied sciences), providing practical sciences to meet the needs of Muslims, and engaging in education and research aimed at maintaining independence and self-sufficiency.
کلیدواژه‌ها [English]
- University Goals
- Islamic University
- Islamic Jurisprudence
- Spiritual Purification
- Attention to Muslim Affairs
- Negation of Subjugation
* قرآن کریم.
* نهج‌البلاغه.
- ابطحی، سیدحسین و ترابیان، محسن (1389)، «بررسی تحقق اهداف آموزش عالی براساس سند چشم‌انداز بیست ساله کشور با روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)»، نشریه پژوهش در نظام‌های آموزشی، دوره 4، شماره 8، بهار 1389ش.
- ابن‌منظور، (1408)، لسان‌العرب، چاپ اول، بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
- اعرافی، علی‌رضا (1398)، فقه تربیتی، ج7. قم: مؤسسه اشراق و عرفان.
- اعرافی، علی‌رضا (1399)، وظایف ترییتی حکومت اسلامی، قم: مؤسسه اشراق و عرفان.
- باقری، مصباح‌الهدی و دل‌پسند، جواد (1387)، «طراحی و تدوین الگوی برنامه‌ریزی استراتژیک در دانشگاه‌های مأموریت‌محور؛ مورد مطالعه: حوزه آموزش دانشگاه امام صادق(ع)»، اندیشه مدیریت راهبردی، سال دوم، بهار و تابستان 1387، شماره3.
- برزویان شیروان، صمد؛ لیلا زمانی و شرفی، محمد (1399)، اقتصاد آموزش عالی پیش زمینه، مفاهیم و کاربردها، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
- ترک‌زاده، جعفر؛ هاشمی اردکانی، سید جواد (1399)، «توسعه و اعتباریابی چارچوبی برای شناسایی چالش‌های توسعه دانشگاه اسلامی»، نشریه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، سال یازدهم، تابستان 1399، شماره 42، صص ۲۹۵-۳۱۶.
- جوانبخش، مرجان؛ ابوالقاسمی، محمود و فضل‌الهی قمشی، سیف‌اله (1399)، «دانشگاه تمدن‌ساز اسلامی؛ چالش‌ها و راهکارها»، نشریه معرفت، خرداد 1399، شماره 270، صص: ۷۱-۸۲.
- حاتمی محمدرضا و اسماعیلی مصطفی، ۱۳۹۰، تعالی گفتمان انقلاب اسلامی در جنبش‌های بیداری اسلامی، فصلنامه پژوهشهای سیاسی جهان اسلام، دوره1، شماره ۴، صص :۸۴-۶۵.
- حبیبی، رضا (1397)، «طراحی نظام تعلیم و تربیت اسلامی با تکیه بر روش اجتهادی با روی‌کرد نظام‌مند»، نشریه مطالعات فقه تربیتی، دوره 5، شماره 9، بهار و تابستان 1397، صفحه 63-88.
- حر عاملی، محمدبن حسن (1409ق.)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل‌البیت.
- حسینی لرگانی، سیده مریم و مجتبی زاده، محمد (1397)، طراحی و اعتباریابی الگوی برنامه درسی برای نظام آموزش عالی ایران.
- حلى، حسن‌بن یوسف (1404ق.)، مبادی الوصول إلى علم الأصول، قم: المطبعة العلمیة.
- خراسانى، محمدکاظم (1407ق.)، کفایة الأصول، قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
- خمینى، سیدروح‌اله (1385)، صحیفه امام (22 جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ اول.
- همو (1421ق.)، کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ اول.
- داودآبادی، محسن (1398)، «تحلیلی بر قاعده فقهی اعانه علی البر و موارد کاربرد آن در عرصه حکومت»، پژوهش نامه میان رشته‌ای فقهی دانشگاه امام صادق (ع)، دوره 2، شماره 3، پاییز و زمستان 1392، صفحه 37-58.
- داودآبادی، محسن (1399)، الگوی آموزش عالی در فقه تربیتی، پایان‌نامه دکتری فقه تربیتی جامعة المصطفی| العالمیه.
- دهقان عبدالمجید، مهرام، بهروز و کرمی، مرتضی (1395) «ارزش‌یابی برنامه درسی دانشگاه فرهنگیان از حیث تربیت معلم پژوهشگر (مورد مطالعه: پردیس‌های شهید بهشتی و شهید‌هاشمی نژاد)»، نشریه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، دوره 7، شماره 13، صص 78-100.
- ذوالفقارزاده، محمد مهدی و سعدآبادی آرانی، علی‌اصغر (1393)، «بازتعریف کارکردهای اصلی دانشگاه در جامعه براساس آرمان اسلامی در اندیشه امام خمینی(ره)»، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، دوره 17، شماره 65، زمستان 1393، صفحه 5-31.
- رستمیان، محمدعلی (1379)، «وظایف و مسئولیت‌هاى حاکم در نگاه على(ع)»، حکومت اسلامی، شماره 18.
- رضایی، مجید و هاشمی، سیدمحمدعلی (1391)، «بازخوانی قاعده نفی سبیل با روی‌کردی به‌اندیشه‌های امام خمینی»، نشریه پژوهشنامه متین، دوره 14، شماره 57.
- زارعی، بهادر؛ زینی‌وند، علی و محمدی، کیمیا (1393)، «قاعده نفی سبیل در اندیشه اسلامی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 36.
- سبزواری، سیدعبدالاعلی (1413)، مهذب الاحکام، قم: دفتر آیت الله سبزواری.
- شاکری، محسن؛ اکبری، زهرا و هوشی‌السادات، سید علی‌رضا (1397)، «تدوین الگوی دانشگاه اسلامی در دیدگاه مقام معظم رهبری براساس نظریه داده بنیاد»، نشریه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال هشتم، زمستان 1397 شماره 29؛
- شورای عالی انقلاب فرهنگی، سند دانشگاه اسلامی، مصوب جلسه ۷۳۵ مورخ ۲۵/۴/۱۳۹۲ش.
- شهید ثانی، (1409ق.)، منیة المرید فی ادب المفید و المستفید، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
- شیخ طوسى، محمدبن حسن (1417ق.)، العدة فی أصول الفقه، قم: چاپخانه ستاره.
- صدوق، محمدبن علی‌بن بابویه (1413ق.)، من لایحضره الفقیه، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
- فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1409ه). کتاب العین. القاهرة: مؤسسه دار الهجرة.
- فضل‌الهی، سیف‌اله و حیدرزاده، مریم (1398)، «دانشگاه اسلامی؛ دانشگاهی یاددهنده (ضرورت‌ها و چالش‌ها)»، نشریه معرفت مهر، شماره 262، ویژه جامعه‌شناسی.
- قانعی‌راد، محمدامین؛ ملکی، امیر و زهرا محمدی (1392)، «مطالعه دگرگونی فرهنگی در سه نسل دانشگاهی»، دوره 14، شماره 1، بهار 1392ش.
- قرطبی، محمدبن احمد انصاری (1364)، الجامع لاحکام القرآن، تهران: نشر ناصرخسرو.
- کلارک، کر (1388)، کاربردهای دانشگاه، ترجمه سیدمصطفی حدادی و علی گل‌محمدی، تهران: نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
- مجلسی، محمد باقر، (۱۴۰۴ق.)، بحار الانوار، ج۱، بیروت: موسسه الوفا.
- مصطفوى، سیدمحمدکاظم (1421ق.)، القواعد مائة قاعده فقهیه معنی و مدرکا و موردا، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ چهارم.
- موسوی بجنوردی، سیدحسن (1419ق.)، القواعد الفقهیه، قم: نشر الهادی؛
- میرزامحمدی، محمد حسن و صحبت‌لو، حسن (1386)، «اهداف دانشگاه اسلامی»، فصلنامه دانشگاه اسلامی، سال یازدهم، شماره 1، بهار 1386.
- نجفی، محمدحسن (1404ق.)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
هاشمی شاهرودی، محمود (1393)، «روش استدلال در علم فقه»، فصلنامه فقه اهل‌بیت(ع). شماره 79.
)