نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
1 دکتری گروه فقه تربیتی، مجتمع آموزش عالی فقه، جامعة المصطفی
2 العالمیه، پاکستان.
چکیده
تربیت اسلامی ساحت‌های مختلفی دارد و تربیت سیاسی یکی از مهم‌ترین این ساحت‌ها است. یکی از عوامل تربیت در کنار خانواده و عالمان، حاکمان هستند. حکومت برای رشد مردم در ساحت‌های مختلف از جمله در زمینه رشد سیاسی می‌تواند سیاست‌های لازم را پیش‌بینی و طراحی کند و برای تحقق روند تربیت سیاسی، برنامه‌ریزی لازم را انجام دهد. با توجه به‌ویژگی حکومت در تسلط سیاسی بر امور مردم و مصالح حکومت اسلامی در مهیاساختن مردم برای همسو ساختن مردم و جلب هم‌کاری آن‌ها در تحقق اهداف عالی حکومت، تربیت سیاسی مردم از اولویت و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اکنون پرسش این است که آیا از منظر فقهی حکومت اسلامی برای تربیت سیاسی مردم وظیفه دارد؟ حدود این مسئولیت چیست؟ این مقاله در قالب روش تحلیلی و اجتهادی و با طرح ادله فقهی اثبات می‌کند که یکی از وظیفه الزامى حکومت اسلامی تربیت سیاسی جامعه است. در مجموع تربیت سیاسی جامعه امری راجح است که مطابق برخی ادله حکم آن الزامی کفایی و مطابق برخی ادله نیز واجب عینی و تعیینی است و از برخی ادله دیگر نیز حداقل استحباب آن قابل استفاده است. هم چنین اگر مقدمات و زمینه سازی‌هایی برای انجام «برنامه‌ریزی حکومت در تربیت سیاسی جامعه» حساب شوند انجام آن‌ها نیز بر حکومت اسلامی وظیفۀ الزامى خواهد بود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The Duty of Islamic Government in Political Education of Society from the Perspective of Imamite Jurisprudence
نویسنده [English]
- Muhammad latif mutahari 1 2
1 PhD, Department of Educational Jurisprudence, Higher Education Complex for Jurisprudence, Al-Mustafa University, Pakistan.
2
چکیده [English]
Islamic education encompasses various dimensions, and political education is one of the most significant of these aspects. Among the factors influencing education, alongside families and scholars, are the rulers. A government can foresee and design necessary policies for the growth of the people in various fields, including political development, and it can plan effectively to achieve political education. Given the government’s role in exercising political power over the people and the interests of an Islamic government in preparing the populace to align with and cooperate towards achieving its lofty objectives, political education of the citizens holds special importance and priority. The question arises: Does Islamic jurisprudence impose a duty on the government to provide political education? What are the limits of this responsibility? This paper employs an analytical and jurisprudential methodology to present legal arguments demonstrating that one of the obligatory duties of an Islamic government is the political education of society. Overall, political education is a matter of priority, with some evidence suggesting that its ruling is a communal obligation, while other evidence indicates it is an individual and definite obligation. Furthermore, according to other sources, at least its desirability can be inferred. If the prerequisites and groundwork for “government planning in the political education of society” are considered, fulfilling those duties would also represent an obligatory responsibility of the Islamic government.
کلیدواژه‌ها [English]
- Religious Education
- Political Education
- Teaching and Training
- Jurisprudence of the Ahl al-Bayt
* قرآن کریم.
* نهج البلاغه.
- ابن منظور، ابوالفضل، جمال‌الدین، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، سوم، 1414ق.
- ابو الحسین، احمد بن فارس بن زکریا، معجم مقائیس اللغة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، اول، 1404ق.
- اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، دارالاضواء، بیروت، 1403ق.
- آشوری، داریوش، دانشنامه سیاسی، تهران: انتشارات مروارید، چاپ اول، 1366.
- اعرافی، علی‌رضا، فقه تربیتی؛ مبانی و پیش‌فرض‌ها، پژوهش و نگارش سیدنقی موسوی، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، اول، 1391.
- آقا پیروز، علی و دیگران، زیر نظر سید مهدی الوانی، مدیریت در اسلام، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، سوم، 1384.
- بجنوردى، سید محمد بن حسن موسوى، قواعد فقهیه، تهران، مؤسسه عروج، سوم، 1401ق.
- بحرانى، آل عصفور، حسین بن محمد، الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، مجمع البحوث العلمیة، قم، اول، بی‌تا.
- برقی، احمد بن محمد، رجال البرقی، مصحح میاموی، محمدکاظم تهران، دانشگاه تهران، 1342 ه. ش.
- جزرى، ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم، مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان، اول، بی‌تا.
- جمعی از نویسندگان، درآمدی بر نظامنامه جامعة المصطفی| العالمیة، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی|، 1397ش.
- جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة، دار العلم للملایین، بیروت، اول، 1410ق.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، مؤسسة آل البیت، الطبعة الثانیة، قم، 1414ق.
- حسینی الخطیب، سید عبدالزهرا، مصادر نهج البلاغه و اسانیده، بیروت، دارالزهراء، چهارم، 1367.
- خویی، سید ابوالقاسم موسوی، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، قم، منشورات مدینة العلم آیة الله العظمی خویی، بی‌تا.
- دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه دهخدا، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران، 1373ش.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دفتر نشر کتاب، 1404ق، بی‌جا.
- زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس، المطبعة الخیریه، مصر، 1306 ق.
- زنجانى، سید موسى شبیرى، کتاب نکاح، قم، مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز، اول، 1419ق.
- سووه، توما. فرهنگ اصطلاحات اجتماعی واقتصادی. ترجمة خلیل مکّی. چ دوم. تهران: انتشارات رواق، 1358.
- سیفى مازندرانى، علی اکبر، مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیة الأساسیة، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، اول، 1425ق.
- شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق: صبحی، صالح، قم، هجرت، چاپ اول، 1414 ق.
- صاحب بن عباد، کافى الکفاة، اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغة، بیروت، عالم الکتاب، اول، 1414ق.
- صدر، محمدباقر، الاسس الاسلامیه، بیروت: دار الفرات، 1989م.
- صدر، محمدباقر، دروس فی علم الأصول، ناشر: موسسه النشر الاسلامی، قم، 1418.
- صلیبا، جمیل، واژه‌نامة فلسفه وعلوم اجتماعی. ترجمة کاظم برگ نیسی وصادق سجّادی. چاپ اوّل. تهر ان: شرکت سهامی انتشار، 1370.
- طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، الفهرست، نجف، المکتبة المرتضویة، بی‌تا.
- طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، رجال الشیخ الطوسی، نجف، حیدریه، 1381ق.
- طوسى، محمد بن الحسن، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول، قم، مکتبة المحقق الطباطبائی، چاپ اول، 1420 ق.
- عاملی، حر، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسایل الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت، 1409ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، رجال العلامة الحلی، الشریف الرضی، قم - ایران، 1402 ق.
- علی آقا بخشی و مینوافشاری راد، فرهنگ علوم سیاسی، تهران، چاپار، اول، 1383.
- عمید زنجانی، عباس‌علی‌عمید زنجانی، در آمدی برفقه سیاسی، تهر ان: امیر کبیر، 1383
- فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، هجرت، دوم، 1410ق.
- قلى زاده، احمد، واژه شناسى اصطلاحات اصول فقه، تهران، بی‌نا، اول، 1379 ش.
- قمّى، صدوق، محمّد بن على بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دوم، 1413ق.
- کشی، محمد بن عمر بن عبدالعزیز، رجال الکشی، انتشارات دانشگاه مشهد، 1348ش.
- کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، اصول کافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، 1407 ق.
- کینگ، ساموئل، جامعه‌شناسی. ترجمة ربیع مشفق همدانی. چ. ششم. تهر ان: نشر سیمرغ، بی‌تا.
- گروهی از نویسندگان؛ زیر نظر محمد تقی مصباح یزدی، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، دوم، 1391.
- گولد، جولیوس وویلیام ل. کولب. فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمه گروه مترجمان. چ اوّل. تهران: نشر ماز یار.
- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، اول، 1410ق.
- مشکینى اردبیلى، على، اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، قم، الهادی، ششم، 1374 ش.
- مطهری، مرتضی، جامعه و تاریخ. چاپ هفدهم. تهر ان: انتشارات صدرا.
- مظفر، محمد رضا، أصول الفقه، قم، بی‌نا، پنجم، 1375 ش.
- موسوی خویی، سید أبوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، دارالزهراء، بیروت، 1403 ق.
- ناظم حسین اکبر، وظایف حکومت اسلامی در تربیت سیاسی جامعه از منظر فقه اسلامی، جامعه المصطفی| العالمیه، 1399ش.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النّجاشی، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1407ق.
- بناری، علی‌همت، تعامل فـقه و تـربیت، قـم، مؤسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی(ره)، اول، ١٣٨٣ش.
)