نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
مدیر حوزه علمیه الهادی
چکیده
هدف اصلی همه ادیان آسمانی به‌ویژه اسلام، تربیت انسان است. قرآن کریم و روایات آکنده از معارف تربیتی و دارای برنامه تربیتی جامع برای همۀ انسان‌ها در همۀ زمان‌ها و مکان‌ها و در همه عرصه‌‌‌های زندگی است. در این زمانه که مسأله‌های تربیتی به‌شدت پیچیده و گسترده شده است، معارف تربیتی اسلام در قالب یک دانش مستقل که بتواند بستری کارآمد جهت حل این مسأله‌ها فراهم آورد، به‌صورت کامل تدوین نشده است. تدوین این دانش نیازمند توجه به‌همه مباحث و مؤلفه‌های تربیتی است که تحقق آن منوط به‌ارائه ساختاری کامل، منطقی و منسجم است. گرچه در آثاری که تاکنون در تربیت اسلامی‌تدوین شده، ساختاری برای کتاب در نظر گرفته شده، اما مسأله اصلی آن‌ها تبیین ساختار و نظریه‌پردازی درباره آن نبوده است. همچنین همه مؤلفه‌های ساختار دانش را نیز دربر ندارد. ضمن آن‌که روش آن‌ها نیز اجتهاد جامع نبوده است. این پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی به‌تبیین ساختار و ارتباط مؤلفه‌ها با یک‌دیگر و نقد و بررسی دیدگاه‌های دیگران پرداخته است و اهم نتایج به‌دست آمده عبارت است از: منطق حاکم بر مؤلفه‌های تربیت، نسبت خاصی را میان آن‌ها نشان می‌دهد که در این میان، مبانی پایه و ریشه و اهداف جهت‌دهنده به‌همه مؤلفه‌ها و اصول حاکم بر روش‌هاست و بقیه نیز مرتبط با این سه مؤلفه است و با توجه به‌آنها شکل می‌گیرد، مؤلفه‌های دانش تربیت نیز عبارت اند از: مبانی، اهداف، اصول، روش‌ها، عوامل، موانع، آثار، مراحل، ساحت‌ها و برنامه‌ها.
کلیدواژه‌ها
- تربیت اسلامی
- دانش تربیتی اسلامی
- ساختار تربیت اسلامی
- مؤلفه‌های تربیت اسلامی
- منطق ساختار تربیتی اسلامی
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Structured Explanation of the Components of Islamic Educational Knowledge (Logic, Components)
نویسنده [English]
- ahmad arabyan
Director of El Hadi Seminary
چکیده [English]
The primary objective of all heavenly religions, especially Islam, is the education of humanity. The Holy Quran and the Hadiths are replete with educational teachings and provide a comprehensive educational program for all people at all times, places, and spheres of life. In this era, where educational issues have become increasingly complex and extensive, the educational teachings of Islam have not yet been fully articulated as an independent body of knowledge capable of providing an effective framework for addressing these issues. Developing this body of knowledge requires attention to all discussions and components of education, which necessitates presenting a complete, logical, and cohesive structure. Although existing works on Islamic education have proposed a structure for their texts, their primary concern has not been to clarify the structure and theorize about it. Furthermore, they do not encompass all the components of knowledge structure, and their methods have not been comprehensive ijtihad.
This research, utilizing analytical and descriptive methods, aims to elucidate the structure and interrelationships of the components while critiquing and reviewing others’ perspectives. The key findings indicate that the logic governing the components of education shows a specific relationship among them, wherein foundational principles and objectives direct all components and the principles governing the methods. The other components are related to these three and take shape in relation to them. The components of educational knowledge include: foundations, objectives, principles, methods, factors, barriers, effects, stages, dimensions, and programs.
کلیدواژه‌ها [English]
- Islamic Education
- Islamic Educational Knowledge
- Structure of Islamic Education
- Components of Islamic Education
- Logic of Islamic Educational Structure
* قرآن کریم
- آخوند خراسانى، محمد کاظم بن حسین، کفایة الأصول (طبع آل البیت )، قم، چاپ:اول، 1409 ق.
- ابن درید، محمد بن حسن، جمهرة اللغة، بیروت، 1988 م.
- ابن سیده، على بن اسماعیل، المحکم‌و المحیط الأعظم، بیروت، 1421 ق.
- ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، قم، 1404 ق.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، 1414 ق.
- ازهرى، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، بیروت، 1421 ق.
- اعرافی، علی‌رضا، فقه تربیتی، موسسه فرهنگی هنری اشراق‌و عرفان، 1395ش، قم.
- اعرافی، علی‌رضا، موسوی، سید نقی، مجله اسلام و پژوهش‌های تربیتی، سال سوم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1390ش.
- آصف آگاه، سیدمحمد رضی‌و اسلامی، رضا، بررسی ساختارهای پیشنهادی علم فقه از منظر فقیهان پیش از شهید صدر، دوفصلنامه مدیریت دانش اسلامی، 1399، دوره 2.
- آقا بخشی‌و افشاری راد، فرهنگ علوم سیاسی، تهران مرکز مطالعات علمی‌ایران، 1376ش.
- باقری، خسرو، نگاهی دوباره‌به تربیت اسلامی، موسسه فرهنگی مدرسه برهان (انتشارات مدرسه)، 1395، تهران.
- جمعی از نویسندگان زیر نظر محمد تقی مصباح یزدی، فلسفه تعلیم‌و تربیت اسلامی، مؤسسه فرهنگی مدرسه برهان، 1390ش، قم.
- جمعی از نویسندگان، درآمدی بر نظام نامه تربیتی المصطفی، 1397، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، قم.
- جمعی از نویسندگان، علوم انسانی، اسلام‌و انقلاب، تهران، جهاد دانشگاهی، 1361.
- جوادی آملی، عبدالله، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم، اسراء، 1384.
- جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح، بیروت، چاپ:اول، 1376 ق.
- حاجی ده آبادی، محمد علی، درآمدی بر نظام تربیتی اسلام، مرکز بین المللی ترجمه‌و نشر المصطفی|، 1395ش، قم.
- حسن بن شهید ثانی، معالم‌الدین‌و ملاذ المجتهدین، مؤسسة النشر الإسلامی، بی‌تا، قم.
- حسنی، حمیدرضا، علی پور مهدی، پارادایم اجتهادی دانش دینی (پاد)، پژوهشگاه حوزه‌و دانشگاه، قم، 1389.
- دهخدا، علی اکبر. 1373. لغت نامه دهخدا، تهران:دانشگاه تهران.
- دیلتای، ویلهلم، مقدمه بر علوم انسانی، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، تهران، ققنوس، 1389.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، چاپ:اول، 1412 ق.
- رهنمایی، سیداحمد، درآمدی بر فلسفه تعلیم‌و تربیت ارزش‌ها، موسسه آموزشی‌و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1388ش، قم.
- زبیدى، مرتضى، محمد بن محمد، تاج العروس، بیروت، 1414 ق.
- سعادت پرور، على، فروغ شهادت، 1جلد، احیاء کتاب، تهران، چاپ:سوم، 1388 ش.
- شریعتمداری، علی، اصول‌و فلسفه تعلیم‌و تربیت، امیرکبیر، 1394، تهران.
- شعاری نژاد، علی اکبر، فلسفه آموزش‌و پرورش، امیرکبیر، 1395، تهران.
- صاحب، اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغة، بیروت، 1414 ق.
- طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، 20جلد، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، 390 ق.
- طریحى، فخر‌الدین بن محمد، مجمع البحرین، تهران، چاپ:سوم، 1375 ه. ش.
- طوسى، محمد بن حسن، العُدة فی أصول الفقه، ناشر:محمد تقی علاقبندیان، 1417 ق، قم.
- علی پور، مهدی، چشم‌اندازی‌به سیرتاریخی تبویب علم اصول، 1375، قم، کنگره بین‌المللی شهید صدر.
- فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، 1409 ق.
- فروند، ژولین، نظریه‌های مربوط‌به علوم انسانی، ترجمه علی محمدکاردان، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1372.
- فضلی، عبدالهادی، خلاصه المنطق، مطبوعات دینی، 1376، قم.
- فیومى، احمد بن محمد، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، قم، 1414 ق.
- لطیفی علی، پارسانیا حمید، داودی محمد، مقاله بررسی روش‌شناسی دانش تربیت اسلامی‌بر اساس روی‌کرد اسلامی‌سازیی معرفت، دوفصلنامه علمی-پژوهشی تربیت اسلامی/س9، ش18، بهار و تابستان1393، صفحات 153-175.
- مصباح یزدی، محمدتقی، پیش‌نیازهاى مدیریت اسلامى، پژوهش‌و نگارش غلامرضا متقی فر، انتشارات مؤسسه آموزشی‌و پژوهشی امام خمینی، 1381.
- مصباح یزدی، محمدتقی، رابطه علم‌و دین، پژوهش علی مصباح یزدی، انتشارات مؤسسه آموزشی‌و پژوهشی امام خمینی، 1392.
- مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، جلد1، انتشارات موسسه آموزشی‌و پژوهشی امام خمینی، 1389.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار شهید مطهری، انتشارات صدرا، بی‌تا، تهران.
- معین محمد، فرهنگ معین، زرین، تهران، 1386.
- مومنی، عابدین، اصول عملیه در نگاه شیخ انصاری و امام خمینی، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، تهران، 1385.
- نوذری، محمود، بررسی وضعیت دانش و تعلیم و تریبت اسلامی به‌منزله رشته علمی و دانشگاهی، مجله تربیت اسلامی/ س9/ ش19، پاییز و زمستان ۱۳۹۳.
منابع اینترنتی
- گروه تربیت موسسه امام خمینی:http://tarbiyati. iki. ac. ir/node/147
- دایره المعارف راتلج: https://www. rep. routledge. com/about
- شورای عالی انقلاب فرهنگی، مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم‌و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران (1390 ). تهران:دیده شده در:https://csdeo.ir
- شورای عالی انقلاب فرهنگی، سند تحول راهبردی نظام تعلیم تربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی (1390). دیده شده در سایت شورای عالی انقلاب فرهنگی: https://sccr.ir/
- رشاد، علی اکبر، منطق طبقه‌بندی علوم انسانی، مندرج در:https://rashad.ir
- مؤسسه اشراق و عرفان:http://www. eshragh-erfan.com
)