مطالعات فقه تربیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه آموزشی علوم قرآن دانشگاه علوم و معارف قرآن

10.22034/mft.2023.15015.1255

چکیده

طبق ادله قطعی شرعی، یکی از حقوق مسلم مرد نسبت به همسر خود، حق استمتاع است. گاهی این حق با حفظ حریم جسمانی زن و سلامتی روحی‌ـ روانی او تزاحم می‌یابد. برون‎رفت عادلانه از این تزاحم، موجب همدلی بیشتر زن و مرد و استحکام بنیان خانواده و در نتیجه انسجام جامعه می‌شود. پژوهش‎های متعددی به تزاحم حقوق زوجین پرداخته‎اند. در این مقاله، سعی شده‎است به روش توصیفی‌ـ تحلیلی ضمن تشریح چگونگی تزاحم حق استمتاع مرد با حق سلامت جسمی ـ روانی زن از منظر آیات قرآن و روایات، به راه‌های برون رفت از این تزاحم، در قالب راهکارهایی نظیر «حسن رفتار»، «کسب رضایت روحی و جسمی زن»، «تعاملی دوسویه»، «مصالحه» و در نهایت «مراجعه به محاکم قانونی» اشاره شود. به نظر می‌رسد، ضمن امعان نظر نسبت به حق استمتاع مرد، این حق مطلق نبوده و مرد نمی‎تواند از آن، به عنوان ابزاری برای اعمال خشونت بهره برد، بلکه تعامل زن و مرد چه در حوزه جنسی و چه در سایر حوزه‌ها، باید بر مدار معاشرت به معروف باشد که در کلام الهی بر آن تأکید شده‎است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Getting out of the Conflict between a Man's Right to Enjoyment and a Woman's Physical and Mental Health

نویسنده [English]

  • ali ghazanfari

Department of Quranic Sciences, University of Quranic Sciences and Education

چکیده [English]

According to the definitive proofs of Sharīʿa, one of the absolute rights of men is the right to enjoyment. Sometimes this right happens to conflict with the wife’s physical privacy and her mental-psychological health. A fair way out of this conflict will lead to greater empathy between men and women and the consolidation of the family foundation and, finally, the cohesion of the society. Many works have dealt with the conflict between the rights of couples. In this article, an attempt has been made using  descriptive-analytical method, to explain how a man's right to enjoyment conflicts with a woman's right to physical and mental health. The article offers ways to get out of this conflict in the form of solutions such as "good behavior", "gaining emotional and physical satisfaction of a woman", "reciprocity” and “interaction", "reconciliation" and finally "appeal to legal courts". It seems that while there is a consensus regarding the right of a man to seek pleasure, this right is not absolute and a man cannot use it as a tool for violence, but the interaction between men and women, whether in the sexual field or in other areas, should be based on amicability and good behavior as emphasized in the divine word.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • conflict
  • enjoyment
  • physical health
  • mental health
  • sexual health
  • couple's rights
قرآن کریم.
قانون اساسی
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی‌بن‌حسین (شیخ صدوق)، الخصال، مترجم: محمدباقر کمره‌ای، تهران، کتابچی، 1377.
ــــــــــ، معانی الاخبار، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1403ق.
ابن‌عاشور، محمدطاهر، التحریر و التنویر، بیروت، انتشارات مؤسسه التاریخ العربی، 1420ق.
ابن‏کثیر، اسماعیل‌بن‌عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419ق.
ابن ‌منظور، محمد بن ‌مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1414ق.
احسایی، محمد ‌بن ‌علی (ابن ابی‌جمهور)، عوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه، قم، سیدالشهداء، 1403ق.
اصفهانی، محمدبن‌تاج‌الدین‌حسن (فاضل هندی)، کشف اللثام و الابهام عن کتاب قواعد الاحکام، قم، منشورات مکتبه آیت‌الله مرعشی، 1405ق.
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین، فرائد الاصول، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1416ق.
ــــــــــ، مکاسب، قم، دار الکتب الاسلامیه، 1428ق.
انصاری، باقر، حقوق حریم خصوصی، تهران، انتشارات سمت، 1386.
امامی، سید حسن، حقوق مدنی، تهران، انتشارات اسلامیه، 1386.
پورعبدالله، کبری؛ تیموری، نسیم؛ ارفع، فاطمه سادات؛ اسبقی، فاطمه، بررسی فقهی ‌ـ‌ تفسیری تزاحم حق تمکین زوج و حریم جسمانی زوجه، پژوهش‌های فقهی و سبک زندگی خانواده اسلامی، 1400ش، دوره 1، شماره 1.
ثعلبی، احمد بن ‌محمد، الکشف و البیان، محقق: ابن‌عاشور، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1424ق.
حرعاملی، محمدبن‌حسن، وسایل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت ( لإحیاء التراث، 1376.
جوادی‌آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، گروه تحقیق: حسین اشرفی؛ روح‌الله رزقی، چاپ پنجم، تهران، نشر اسراء، 1398.
جوهرى‌فارابی، اسماعیل‌بن‌حماد، الصحاح: تاج اللغه و صحاح العربیه، چاپ سوم، بیروت، انتشارات دار العلم للملایین، 1404ق.
جهان‌دیده، انسیه، تزاحم حقوق زوجین، پایان‎نامه، دانشکده حقوق و معارف اسلامی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، 1392ش.
حسینی‌زبیدی، سیدمحمدمرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
حلی، حسن‌بن یوسف، خلاصة حلی، قم، چاپ دوم، مکتیة اهل‎البیت(، 1422ق.
خراسانی، محمدکاظم‌بن‌حسین، کفایه الاصول، قم، مؤسسه آل البیت( لاحیاء التراث، 1409ق.
خوانساری، سید احمد بن ‌یوسف، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم، اسماعیلیان، 1405ق.
راغب اصفهانی،حسین‌ بن‌ محمد بن‌ فضل، مفردات الفاظ قرآن، مترجم: سید غلامرضا خسروی‌حسینی، تهران، مرتضوی، 1363.
رشید رضا، محمد، تفسیر القرآن الحکیم (تفسیر المنار)، بیروت، دار المعرفه، 1414ق.
رضایی، فرزانه؛ نیکنام، محمدرضا، تزاحم حق تمکین زوج و حریم جسمانی زوجه، دومین کنفرانس حقوق، علوم سیاسی و علوم انسانی، 1400ق.
زمخشری، محمودبن‌عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، مصحح: مصطفی حسین‌احمد، چاپ سوم، بیروت، دارالکتب العربی، 1407ق.
سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌ابی‌بکر، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم، کتابخانه آیت‎الله مرعشی نجفی، 1404ق.
شبر، سید عبدالله، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، کویت، شرکه مکتبة الالفین، 1407ق.
شبیری زنجانی، سید موسی، کتاب نکاح، قم، مؤسسه پژوهشی رای پرداز، 1419ق.
صدر، سید محمدباقر، بحوث فی علم‌ الاصول، قم، انتشارات دائر المعارف الفقه الاسلامی، 1375.
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1390ق.
طباطبایی‌حائری، سید علی‌بن‌محمد، ریاض المسائل، قم، انتشارات آل‌البیت(، 1418ق.
طباطبایی‌حکیم، سید محمدسعید، الکافی فی اصول الفقه، بیروت، دار الهلال، 1428ق.
طبرسی، فضل‌بن‌حسن، مجمع البیان، فی تفسیرالقرآن، چاپ سوم، تهران، ناصرخسرو، 1372.
طوسی، محمدبن‌حسن،  التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
ــــــــــ، تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید)، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1364.
ــــــــــ، رجال طوسى، قم، جامعه مدرسین، 1415ق.
ــــــــــ، المبسوط فی فقه الامامیة، مصحح: فضل‌الله یزدی‌طباطبایی؛ هاشم رسولی، تهران، مکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
فراهیدى، خلیل‌بن‌احمد، کتاب العین، قم، دارالهجرة، 1409ق.
فخررازی، محمدبن‌عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420ق.
فیض، علیرضا، مبادی فقه و اصول، چاپ بیست و یک، تهران، دانشگاه تهران، 1389ش.
قمی مشهدی، محمدبن‌محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368.
عاملی‌جبعی، زین‌الدین، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، قم، معارف الاسلامیه، 1410ق.
عرفانی‌خانقاهی، معصومه؛ طایری، سودابه، اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر سلامت زنان و راه‌های ارتقا آن: استفاده از تکنیک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، مجله بیمارستان، شماره 4، 1397.
غضنفری، علی، ره رستگاری، تهران، لاهیجی، 1382ش.
ــــــــــ، علوم حدیث، لاهیجی، قم، زمستان 1396.
ــــــــــ، تیموری، نسیم، واکاوی آیات نشوز (34 و 128 نساء) از منظر مفسران و فقهاء، پژوهشنامه مطالعات میان رشته‌ای تفسیر و کلام، 1401ش، شماره 6.
کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی خانواده، تهران، شرکت سهامی خاص انتشار، 1388.
کریمیان‌صیقلانی، علی، مبانی اخلاقی جنسی در اسلام، گیلان، دانشگاه گیلان، 1392.
کشى، محمد بن عمر، رجال کشى، دانشگاه مشهد، 1348.
 کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تحقیق و تصحیح: علی‌اکبر غفاری؛ محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل، قم، دار القرآن الکریم، 1411ق.
مراغى، احمدمصطفى، تفسیر المراغى، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعه الدرر الاخبار الائمه الاطهار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1404ق.