بازپژوهی ادله فقهی و آثارتربیتی تکثیرجمعیت

عاشوری, ناصر; غریب پور, منصور; جوکار, سید مهدی

doi:10.22034/mft.2023.14973.1250

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ داشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

² گروه الهیات، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یاسوج،یاسوج، ایران

³ گروه الهیات، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

10.22034/mft.2023.14973.1250

چکیده

بسیاری از مشکلات مربوط به نظام خانواده و جامعه درباره جمعیت، به دلیل عدم شناخت از فوائد فرزندآوری است. شناخت آثار‌تربیتی فرزندآوری و نهادینه کردن آن در نظام خانواده و به تبع آن تکثیر جمعیت، راه حل برون رفت از مشکلات فراوانی است که به دلیل نبود فرزند یا تک‌فرزند بودن و کمبود جمعیت، حاصل می‌شود. پژوهش حاضر،ابتدا به صورت مختصر به بازپژوهی ادله تکثیر جمعیت و سپس به آثار تربیتی فرزندآوری پرداخته است. پرسش مهم این است که ادله فقهی تکثیر جمعیت چیست و تکثیر جمعیت چه آثارتربیتی، برای نظام خانواده و اجتماع دارد؟ براساس یافته‌های تحقیق که به روش توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته، برخی از آیات و روایات و قواعد فقهی، بر تکثیر جمعیت دلالت دارد. بر اساس ادله شرعی، تکثیر جمعیت در زمان عادی رجحان استحبابی دارد و در هنگامه ضرورت و به خطر افتادن اساس جامعه و امنیت ملی، حکم رجحان الزامی دارد. علاوه براین، تکثیر جمعیت، آثار تربیتی گسترده‌ای در ابعاد: فردی، خانوادگی و اجتماعی نظیر: سازگاری اجتماعی، رشد عاطفی، شناختی و اجتماعی، ازبین رفتن فقر، آرامش روح و روان، تقویت بنیان خانواده، سلامت جسمی و روانی والدین دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

الهیات فقه و مبانی حقوق اسلامی

عنوان مقاله [English]

Re-examining Jurisprudential Evidence and Educational Effects of Population Growth

نویسندگان [English]

naser ashouri ¹
mansour gharibpour ²
seyed mahdi jokar ³

¹ PhD student, Department of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Yasouj University, Yasouj, Iran

² Department of Theology, Faculty of Humanities, Yasouj University, Yasouj, Iran

³ Department of Theology, Faculty of Humanities, Yasouj University, Yasouj, Iran

چکیده [English]

Many problems related to the family system and society about the population are due to the lack of understanding the benefits of having children. It is very important to know the Shariʿa rule of population growth. Accordingly, the educational effects of having children based on the teachings of Islam in the family system and society are important to note. Population growth is the solution to many problems that arise owing to a lack of children or because of having one child or because of population decline. In order to derive the Shari'a ruling on population growth, the present study briefly reviews the evidence concerning population growth, and then the educational effects of having children. The important question is: What is the Sharīʿa ruling on population growth, and what are the educational effects of population growth on the family and social system? Based on the findings of the research, which was carried out using an analytical-descriptive method, population growth is desirable as evidenced by verses, narrations and juridical maxims. As per the evidence found in Islamic Shariʿa, increasing the population in normal circumstances is recommended and it is compulsory in cases the sovereignty and national security of the nation of Islam are at risk. It also has many educational effects in the individual, family and community dimensions, such as: the sociability of children, social adjustment, emotional, cognitive and social growth, elimination of poverty, peace of mind and soul, strengthening of the family foundation, physical health of parents, etc.

کلیدواژه‌ها [English]

Procreation
reproduction
family planning
infertility
jurisprudential rule

مراجع

قرآن کریم.

آل کاشف الغطاء، محمدحسین، تحریر المجله، تهران، مکتبة النجاح، بی‎تا.

آیت‌اللهی، زهرا، دانش خانواده وجمعیت، قم، نشرمعارف، 1394.

آهنگران، محمد رسول، بازپژوهی حکم کنترل جمعیت، مجله مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال چهاردهم، شماره 27، تابستان 1401.

ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1414ق.

احدی، حسن، بنی جمال، شکوه السادات، مفاهیم بنیادی در روان‌شناسی کودک و روان‌شناسی رشد، تهران، بنیاد، 1375.

افروز، غلامعلی، روان‌شناسی خانواده، همسران برتر، تهران، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، 1384.

اعرافی، علیرضا، فقه تربیتی، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، 1395.

امانی، مهدی، مبانی جمعیت شناسی، تهران، نشر سمت، 1379.

انصاری شیرازی، قدرت‌الله، موسوعه احکام الاطفال و ادلتها، قم، مرکز فقهی ائمۀ اطهار(، 1429ق.

انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، چاپ اول، تهران، انتشارات سخن، 1381.

بجنوردی، سید محمدحسن، قواعد فقهیه، تهران، عروج، 1410ق.

ترکاشوند، احسان، قره‌باغی حسن، نقد و بررسی تطبیقی دیدگاه‎های موافق و مخالف کنترل جمعیت، پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده، شماره 19، 1399.

تقوی، نعمت‌الله، جمعیت و تنظیم خانواده، تبریز، نشر دانیال، 1380.

تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد تمیمی، غرر الحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، 1366.

جهان‌دوست، مسعود، کنترل جمعیت در جوامع اسلامی از منظر فقه امامیه، بلاغ مبین، شماره 32 و33، پائیز و زمستان 1391.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه ابن سینا، 1346.

جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، چاپ اول، قم، اسراء، 1385.

حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، چاپ اول، قم، مؤسسه آل‌البیت، 1409ق.

حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین، تفسیر اثنی عشری، چاپ اول، تهران، انتشارات میقات، 1363.

حکیم، محمدتقی، الاصول العامه للفقه المقارن، قم، مؤسسه آل‌البیت، 1418ق.

خمینی، سید حسن، مبانی فقهی تنظیم خانواده، چاپ اول، تهران، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، 1382.

خویی، سید ابوالقاسم، المستند فی شرح العروه الوثقی، قم، مؤسسه احیاء آثارالامام الخوئی، 1371.

دادموسوی، سید سخی، وظیفه‌مندی نهاد خانواده در پرورش نظم و انضباط در کودکان و نوجوانان از منظر فقهی، دوفصلنامه مطالعات فقه تربیتی، سال نهم شماره 17، 1401ق.

داورپناه، ابوالفضل، ‌انوار العرفان فی تفسیر القرآن‌، قم، بوستان کتاب، 1383.

دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1385.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، چاپ اول، بیروت، دارالعلم، 1412ق.

رهبرپور، محمدرضا، حفظ نظام و اختلال نظام، مجموعه مقالات در بزرگداشت دکترابوالقاسم گرجی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1389.

ساطوریان، عباس، مقایسه مشکلات رفتاری فرزندان در خانواده‎های تک فرزند و دو فرزند، نشریه روان‌شناسی دین،‌ شماره 27، 1393.

سبحانی نیا، محمد، تهدید خانواده، تهدید جامعه، قم، دفترتبلیغات اسلامی، 1391.

سبکتکین ریزی، قربانعلی، درآمدی بر جامعه‌شناسی جمعیت، تهران، انتشارات آثار معاصر، 1386.

سیفی مازندرانی، علی اکبر، مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیة الأساسیة، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1425ق.

سهرابی، حمید رضا، عسکری طیبی، فرزانه، بررسی راهکارهای افزایش جمعیت در ایران بر اساس سبک زندگی اسلامی، پژوهش نامه فرهنگ و معارف اسلامی، جلد3، شماره 1، 1401ق.

شیخ مفید، محمّد بن محمد بن نعمان عکبرى، المقنعة، قم، کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، 1413ق.

طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1364.

طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر قرآن، چاپ سوم، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372.

طلعتی، محمدهادی، رشد جمعیت، تنظیم خانواده و سقط جنین، چاپ اول، قم، بوستان کتاب، 1380.

طهرانی، سید محمدحسین، رساله نکاحیه، تهران، نشر حکمت، 1425ق.

عاملی، زین‌الدین شهید ثانی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، چاپ اول، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1412ق.

عزیزی، الهه، بررسی پیوندهای خانوادگی کودکان مبتلا به اختلال ADHD و مقایسه آن با کودکان عادی، تهران، پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی، 1390.

علایی نوین، فروزان، بازپژوهی رویکردهای فقهی در مباحث کنترل جمعیت و تنظیم خانواده، فصلنامه پژوهش‎های فقه و حقوق اسلامی، 38، 135، 1393.

علم‌الهدی، علی بن حسین، غررالفوائد ودررالقلائد، قاهره، دارالفکرالعربی، 1998.

عمید زنجانى، عباسعلى، فقه سیاسی، تهران، امیرکبیر، 1421.

فاضلی مهر، مونا، رضوانی و سیده زینب، بررسی آسیب‎های تک فرزند از نگاه اسلام و روان‌شناسی، مجله مطالعات روان‌شناسی با رویکرد اسلامی، سال اول، شماره دوم، پاییز و زمستان 1399.

فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، چاپ دوم، قم، نشر هجرت، 1410ق.

قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن، 1383.

قرشی، سیدعلی اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران: بعثت، 1377.

صدوق، محمدبن علی، من لایحضرالفقیه، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413ق.

کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، چاپ اول، قم، مؤسسه آل البیت، 1363.

کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، چاپ اول، تهران، دارالحدیث للطباعة و النشر، 1429ق.

ــــــــــ، فروع کافی، گروه مترجمان، قم، قدس، 1388.

گاردنر، جان ویلیام، جنگ علیه خانواده، ترجمه معصومه محمدی، قم، دفتر مطالعات زنان، 1385.

کتابی، احمد، نظریات جمعیت‌شناسی، تهران، اقبال، 1364.

ــــــــــ، درآمدی بر اندیشه‎ها و نظریه‎های جمعیت‌شناسی، چاپ پنجم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1387.

گنجی، حمزه، بهداشت روانی، تهران، ارسباران، 1376.

محقق داماد یزدی، سید مصطفی، قواعد فقه، تهران، نشر علوم اسلامی، 1406ق.

ــــــــــ، فقه پزشکی، چاپ اول، تهران، حقوقی، 1389.

مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، چاپ اول، بیروت، مؤسسه الطبع و النشر، 1410ق.

ــــــــــ، مرآة العقول فی شرح اخبار الرسول، چاپ دوم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1404ق.

محدث نورى، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چاپ اول، بیروت، مؤسسه آل البیت، 1408ق.

موسوی، سید رضا، روش‎های تربیت عاطفی از منظر قرآن و حدیث با تاکید برمحبت، رساله دکتری، دانشگاه قرآن و حدیث، 1392.

محمود عبد الرحمان، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، بی‌جا، بی‎نا، بی‎تا.

محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام، چاپ دوم، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.

مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1394.

مومن قمی، محمد، سخنی در تنظیم خانواده، فصلنامه فقه اهل‎بیت شماره 8، 1375.

نائینی، محمد حسین، اجودالتقریرات، قم، بی‌نا، 1410ق.

نجاشی، احمدبن علی، رجال نجاشی، چاپ ششم، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، 1365.

نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1404ق.

بازپژوهی ادله فقهی و آثارتربیتی تکثیرجمعیت

مراجع

مراجع

دوره 10، شماره 19 - شماره پیاپی 19شهریور 1402صفحه 85-107

دوره 10، شماره 19 - شماره پیاپی 19
شهریور 1402
صفحه 85-107