مطالعات فقه تربیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معارف اسلامی، دانشگاه شهید محلاتی قم، ایران، قم

2 استاد حوزه علمیه، مدرسه علمیه شهید مطهری تنکابن، ایران، تنکابن

10.22034/mft.2023.13381.1207

چکیده

وضعیت تعهدپذیری زن و شوهر نسبت به تربیت یکدیگر در عرصه اعتقادی که برای سایر ساحت‌های تربیتی سرنوشت‌ساز است و غفلت از آن که آسیب‌های جدی را در سطح میدانی به وجود آورده است، امروزه باید یکی از اولویت‌های متولیان تربیت و سبک زندگی اسلامی باشد. این مقاله، با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع معتبر از قبیل ادلۀ قرآنی، روایی و عقلی، درصدد کشف نگاه فقه تربیتی به این مسئله تربیتی است. بررسی‌های انجام‌شده، حاکی از آن است که با قرائن موجود در آیات و روایات مرتبط با این مسئله، حکم تربیت در ساحت اعتقادات واجب، وجوب است و ظاهر ادله اجازه نمی‌دهند که در عرصه عقاید مستحب، وجوب را قائل شویم. بنابراین، انصراف ادله به واجبات است؛ اما بعضی از ادله ‌عام از قبیل «قاعده دفع ضرر»، «اعانه بر برّ» و «قاعده هدایت»، بر لزوم تربیت اعتقادی دلالت می‌کنند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The ruling on the religious education of couples in a mutual way with the approach of educational jurisprudence

نویسندگان [English]

  • hasan ealampor 1
  • omolbanin seadanlo 2

1 Department of Islamic Studies, Shahid Mahalati University of Qom, Qom, Iran

2 Seminary professor, Shahid Motahari Seminary, Tankabon, Iran, Tankabon

چکیده [English]

The state of commitment of husband and wife towards each other's education in the field of belief, which is crucial for other fields of education, and the neglect of it, which has caused serious damage at the field level, should be one of the priorities of the guardians of Islamic education and lifestyle today .this article, with a descriptive-analytical method and using reliable sources such as Qur'anic, narrative and rational evidence, tries to discover the view of educational jurisprudence on this educational issue. The studies conducted indicate that with the evidences in the verses and narrations related to this issue, the ruling on education is obligatory in the field of obligatory beliefs, and the appearance of the evidence does not allow us to consider it obligatory in the field of recommended beliefs. Therefore, giving up evidence is obligatory; But some general arguments such as "the rule of avoiding harm", "Cooperation in good work" and "the rule of guidance" indicate the necessity of religious training.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ignorant guidance
  • rule of guidance
  • educational field
  • rights of spouses
  • education and training
  • religious education
  • Islamic beliefs
  1. قرآن کریم

    نهج البلاغه،

    1. ابن ابی‌فراس، ورام، مجموعه ورام، قم، مکتبه‌الفقیه، 1410ق.
    2. ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة، قاهره، المکتبة الاسلامیة، چاپ اول،‌ 1430ق.
    3. ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، بیروت، مکتبة العلمیه، 1399ق.
    4. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله بن علی، التعلیقات، بیروت، مکتبة االعالم الاسلامی، 1404ق.
    5. ابن منظور، محمد، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
    6. اعرافی، علیرضا، قواعد فقهی، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، چاپ اول، 1393.
    7. ـــــــــــــــ، درس خارج فقه تربیتی، هفت آذر 1386.
    8. ـــــــــــــــ، فقه الربیة نظریه ای نو در علوم تربیت اسلامی، مجله معرفت، ش104، 1388.
    9. ـــــــــــــــ، فقه تربیتی مبانی و پیش فرض‌ها، تحقیق و نگارش: سید نقی موسوی، قم: اشراق و عرفان، 1391.
    10. اعرافی، علیرضا، موسوی، سید نقی، «تربیت اعتقادی فرزندان از منظر فقه»؛ کاوش‌های نو در فقه اسلامی، شماره 2 ، سال 20، 1392.
    11. اعرافی، علیرضا، تلخایی، مجید، کاظمی، سید عنایت الله، «بررسی فقهی قاعده هدایت و کارکرد آن در فقه تربیتی»، دوفصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات فقه تربیتی، سال هشتم، شماره 16، 1400.
    12. آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن؛ الذریعة الی تصانیف الشیعه؛ نجف، مطبعة الغری، 1355ش.
    13. موسوی بجنوردی، سید محمد حسن، قواعد الفقهیه، ج1، تهران، مؤسسه عروج، چاپ سوم، 1401.
    14. بیضاوی، عمربن محمد، انوار التنزیل واسرار التأویل، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1408ق.
    15. بهتویی، لاد، «مشارکت و مسئولیت پذیری در پرتوفعالیتهاى غیر رسمی»، نشریه رشد معلم، شماره.2، 1386.
    16. تبریزی، جواد بن علی، ارشاد الطالب الی التعلیق علی المکاسب، ج1، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ سوم، 1416.‌
    17. ثقفی تهرانی، محمد، تفسیر روان جاوید، ج3، تهران، انتشارات برهان، چاپ سوم، 1398ق.
    18. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش، 1378.
    19. جمشیدی، محمد حسین، «حکومت و رعایت؛ در آمدی بر فلسفه سیاسی حکومت در اسلام»، مجله دانش سیاسی، شماره10، پاییز و زمستان .1388
    20. جوادی آملی، عبدالله، حق و تکلیف در اسلام، قم، اسراء، 1394.
    21. جوهری، أبونصر إسماعیل بن حماد، الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربیة، محقق عطار، احمد عبدالغفور، ج2، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ چهارم، 1407.
    22. حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، قم، آل البیت، 1409.
    23. حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین، تفسیر اثنی عشری، ج6، تهران، انتشارات میقات، چاپ اول، 1363.‌
    24. حسینی‌زاده، سید علی، سیره تربیتی پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)، تربیـت فرزنـد، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1386.‌
    25. حلبی، محمد، نساء حول الرسول، بیروت، دارالمعرفه، چاپ پنجم، 1429ق.
    26. حمیرى، نشوان بن سعید، شمس العلوم‏، محقق، مصحح، اریانى، مطهر بن على، عبدالله، یوسف محمد، عمرى، حسین بن عبدالله‏، ج7، دمشق، دار الفکر، چاپ اول، 1420ق.
    27. خطیب، محمد شحات، اصول التربیة الاسلامیة، ریاض، دارالخریجی، 1415ق.
    28. خوری الشرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، قم، مکتبة آیة الله مرعشی، 1403ق.
    29. خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بی جا، نشر توحید، ۱۴۱۳ق.
    30. دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، 1373.‌
    31. داوودی، محمد، تأملی در هدف تربیت اعتقادی، دوفصلنامه علمی-پژوهشی تربیت اسلامی، س4، ش9، پاییز و زمستان 1388، صفحات 48-61.
    32. دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب، ترجمه علی سلگی نهاوندی، قم: نشر ناصر، 1376.
    33. ر. ک: طاهرى، حبیب الله‌، حقوق مدنى، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1418ق.
    34. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دارالعلم، 1404ق.
    35. زمخشرى، محمود بن عمر، مقدمة الأدب‏، تهران، موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران‏، چاپ اول، 1386ش.
    36. شهید ثانى، زین الدین بن على‏، منیة المرید، قم، مکتب الإعلام الإسلامیی، 1409ق.
    37. صدر المتالهین، محمد بن ابراهیم قوام شیرازی، الحکمة المتعالیه، بیروت، دار احیاء التراث، چاپ سوم، 1981.
    38. صدر، سید محمد باقر، خلافت انسان و گواهی پیامبران، ترجمه سید جمال موسوی، تهران، انتشارات روزبه، 1359.
    39. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج14، قم، جامعه مدرسین قم، 1374.
    40. ـــــــــــــــــــــــــــ، سنن النبی، تحقیق محمد هادی فقیهی، قم، جامعه مدرسین قم، 1416ق.
    41. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، دارالقاموس الحدیث، بی‌تا.
    42. طوسی، محمدبن الحسن، العدة فی اصول الفقه، قم، تیزهوش، 1417ق.
    43. ـــــــــــــــــــــــ، الفهرست، تحقیق: جواد قیومی، قم، نشر الفقاهه، 1417ق.
    44. ـــــــــــــــــــــــ، اختیار معرفة الرجال (رجال کشی)، قم، مؤسسه آل البیت، 1401ق.
    45. طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، تهران، انتشارات اسلام‌، چاپ دوم، 1378.
    46. عمید، حسن، فرهنگ فارسی، تهران، امیر کبیر، چاپ بیست و دوم، 1362.
    47. فقیهی، علی نقی، «نگاه تربیتی به روابط عاطفی زوجین در آموزه‌های دینی»، دو فصلنامه علمی-پژوهشی تربیت اسلامی، س8، ش17، پاییز و زمستان 1392.
    48. فیض کاشانی، محمد بن مرتضی؛ المحجة البیضاء فی تهذیب االحیاء؛ تصحیح علی اکبرغفاری؛ بیروت، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، 1403ق.
    49. فیومى، احمد بن محمد، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى‏، قم، موسسه دار الهجرة، چاپ دوم، 1414ق‏.
    50. کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، 1365.
    51. گرجی، ابوالقاسم، مجموعه مقالات حقوقی، تهران، دانشگاه تهران، چاپ سوم، 1378.
    52. محمدپور، حسن، ملک افضلی، محسن، بناری، علی‌همت، فصلنامه علمی مطالعات فقه تربیتی، سال هفتم، شماره 14، پاییز و زمستان، 1399.
    53. محمدی ری شهری، محمد، تحکیم خانواده از نگـاه قـرآن و حـدیث، ترجمـه حمیدرضـا شیخی، قم، انتشارات دارالحدیث، 1387.
    54. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت: مؤسسه الوفا، 1403ق.‌
    55. مراغی، احمد مصطفی، تفسیر المراغی، بیروت، دار الاحیاء التراث، بی‌تا.‌
    56. مصباح یزدی، محمد تقی، فلسفه اخلاق، تحقیق و نگارش: شریفی، احمدحسین، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین الملل، 1380.
    57. مصباح، مجتبی، بنیاد اخلاق، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، چاپ پنجم، 1387.‌
    58. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات قرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1268.
    59. مطهری، مرتضی، بیست گفتار، تهران، صدرا، 1368.
    60. ـــــــــــــــ، مجموعه آثار، قم، صدرا، 1383.
    61. معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، تهران، فرهنگ نما، 1371.
    62. مقیمی، ابوالقاسم، درس خارج فقه تربیت، 1399.‌
    63. مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، قم، مدرسه الامام على بن ابى طالب( ع)، 1377.
    64. موسوی خمینی، سید روح الله، مکاسب المحرمه، ج1، قم، مؤسسه تنظیم آثار امام خمینی، چاپ اول، 1415ق.
    65. مودودی، ابوالاعلی بن أحمد حسن،المصطلحات الاربعه فی القران، دمشق، بی‌نا، 1260.‌
    66. نجاشی، احمد بن علی، فهرست اسماءمصنفی الشیعه (رجال نجاشی)، تحقیق موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۳۶۵ش.
    67. نجفی جواهری، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع اسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1362.