مطالعات فقه تربیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه علمی فقه تربیتی، مؤسسه فرهنگی اشراق و عرفان، قم، ایران

10.22034/mft.2023.14669.1244

چکیده

بسیاری از ساعات زندگی هر انسانی در محیط‌های اجتماعی می‌گذرد. این مسئله سبب تأثیرگذاری تربیتی قابل‌توجهی بر افراد می‌شود. با توجه به این تأثیر، اصلاح این محیط و بررسی فقهی وظیفه‌مندی نسبت به این اصلاح از مسائل مهم فقه تربیتی بررسی است. ازاین‌رو، مسئله مقاله پیش‌رو این است که اصلاح محیط اجتماعی چه ادله شرعی دارد و احکام برآمده از آنها چیست؟ هدف این مقاله، انجام پژوهشی فقهی درباره مسائل مورد نیاز جامعه است و کمک به ایجاد پشتوانه فقهی برای اقدامات اصلاحی در فضای اجتماعی است.
این پژوهش با روشی کیفی به استخراج و تحلیل ادله پرداخته است. اهم نتایج آن عبارت است از اینکه: بر پایه قواعد فقهی مقدمیت، اعانه بر برّ و تسبیب، عموم مکلفان جامعه، حاکمیت و علما نسبت به اصلاح محیط اجتماعی، وظیفه‌مند هستند. این وظیفه، کفایی، توصلی، غیرموقت، طریقی و تخییری نسبت به انتخاب روش‌های اصلاحی است. این اصلاح در مواردی که شارع اهتمام به انجام آن داشته باشد، واجب و در دیگر موارد دارای استحباب مؤکد است؛ مگر در مواردی خاص، عناوینی ثانوی موجب مرجوحیت آن گردد که از بحث جداست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Examining jurisprudential evidences for reforming the public social environment and rulings arising from them from the point of view of educational jurisprudence

نویسنده [English]

  • hadi ajami

Scientific Department of Educational Jurisprudence, Ishraq and Irfan Cultural Institute, Qom, Iran

چکیده [English]

Many hours of a person's life are spent in social environments. This issue causes a significant educational impact on people. Due to this effect, the modification of this environment and the jurisprudential examination of the obligation regarding this modification are important issues of educational jurisprudence. Therefore, the problem of this article is, what are the Shariah evidences for reforming the social environment and what are the rulings derived from them? The purpose of this article is to conduct jurisprudential research on the issues needed by society and to help create jurisprudential support for corrective actions in the social environment
This research has extracted and analyzed evidence with a qualitative method. Its most important results are that: based on the jurisprudential rules of priority, contribution good works, and Tasbib, all the obligee of the society, the government and the scholars are responsible for the reform of the social environment. This task is kefaiey(sufficient), Tavasuli, non-temporary, methodical and discretionary in choosing corrective methods. This amendment is obligatory in cases where the Shariah is interested in doing it, and in other cases it is strongly recommended; Unless in special cases, secondary titles make it preferable, which is separate from the discussion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social environment
  • environmental reform
  • social education
  • contribution to the sheep
  • Tasbib
 قرآن کریم
قمّى (شیخ صدوق)، محمّد بن على بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، قم‌، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1413 ق.
ابن براج، قاضى عبد العزیز، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول،1406 ق.
حلبى(ابو الصلاح)، تقى الدین بن نجم الدین،‌ الکافی فی الفقه، اصفهان، کتابخانه عمومى امیر المؤمنین ؟ع؟، چاپ اول، 1403 ق.
نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى‌، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة،‌ قم، مؤسسه آل البیت؟عهم؟، چاپ اول، 1415 ق.
جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح ـ تاج اللغة و صحاح العربیة‌، بیروت، دارالعلم للملایین‌، چاپ اول،1410 ق.
آخوند خراسانى، محمد کاظم بن حسین، کفایة الأصول، قم، طبع آل البیت، چاپ: اول، 1409.
همدانی، آقارضا، مصباح الفقیه، قم، مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی‌، 1416ق.
برقى، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، قم، دار الکتب الإسلامیة‌، چاپ دوم، 1371 ق.
حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة،‌ قم، مؤسسة آل البیت؟عهم؟ چاپ اول، 1409 ق.
حسینى موسوى، محمد بن أبی طالب، تسلیة المُجالس و زینة المَجالس (مقتل الحسین علیه السلام) - ایران ؛ قم، چاپ: اول، 1418 ق.
دیلمى، حمزة بن عبدالعزیز المراسم العلویه، قم، مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی‌، 1404ق.
فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، نشر هجرت، چاپ دوم، 1410 ق.‌
سید رضی، محمد بن حسین بن موسی، نهج ‌البلاغة، بی‌جا، المجمع العالمی لاهل البیت؟عهم؟، چاپ پنجم، 1431 ق.
عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی ، ‌مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام‌، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، 1413 ق.
حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة،‌ قم، مؤسسة آل البیت؟عهم؟ چاپ اول، 1409 ق.
طوسی (شیخ طوسى)، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، بیروت، دارالکتاب العربی‌، چاپ دوم، 1400 ق.
عکبری (شیخ مفید)، محمّد بن محمد بن نعمان، المقنعه، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، 1413 ق.
شیخ صدوق، علل الشرائع، قم، کتابفروشى داورى‌، 1386ق.
صدر، محمد باقر، بحوث فی علم الأصول، قم، چاپ: سوم، 1417 ق.
طوسی (شیخ طوسى)، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407 ق.
عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی، روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، انتشارات دفتر تبلیغات، چاپ اول، 1402 ق.
نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى‌، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ‏‏1417 ق. ‏
علی‌پناه اشتهاردی، مدارک العروة، تهران، دار الأسوة للطباعة و النشر‌، 1417ق.
علیرضا اعرافی، فقه تربیتی، ج 26: وظایف نهادهای تربیتی2: حکومت، قم،اشراق و عرفان، 1399.
علیرضا اعرافی، قواعد فقه تربیتی، قم، موسسه اشراق و عرفان، 1400.
فاضل آبی، حسن بن ابی طالب، کشف‌الرموز، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، 1417ق.
قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، قم، دارالکتاب، 1404ق.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407 ق.
اللیثی العصفری، خلیفة‌بن‌خیاط؛ تاریخ خلیفة‌بن‌ خیاط، تحقیق فؤاز، بیروت، دارالکتب‌العلمیة، 1415.
مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار (ط - بیروت) - بیروت، چاپ: دوم، 1403 ق.
محقق حلّی، المختصر النافع، قم، مؤسسة المطبوعات الدینیة‌، 1418ق.
محمد فاضل لنکرانی، القواعد الفقهیه، قم، مرکز فقه الأئمة الأطهار (علیهم السلام)، 1383.
محمود بهبهانی، رسالة فی الغناء، قم، نشر مرصاد، 1377.
انصاری (شیخ انصاری)، مرتضی بن محمد امین، کتاب المکاسب، قم، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، ‌چاپ اول، 1415 ق.
مرتضى انصارى، کتاب الحج، قم، مرتضى انصارى، کتاب الحج، 1425ق.
مسعودی، علی‌بن‌الحسین؛ مروج الذهب، تحقیق اسعد داغر، قم، دارالهجرة، 1409.
رشتى، میرزا حبیب الله، کتاب القضاء، قم، دار القرآن الکریم، چاپ اول،1401 ق.‌
میرزا محمدحسن آشتیانی، کتاب الزکاة، قم، انتشارات زهیر، 1426ق.
میرزای قمی، رسائل المیرزا القمی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1427ق.