مطالعات فقه تربیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانش پژوه سطح 4 مجتمع آموزشی کوثر

10.22034/mft.2022.7389

چکیده

نشوز، در اصطلاح بیشتر فقها مساوی با عدم تمکین یا امتناع از تمکین قرار گرفته و آن را تنها به زن نسبت داده‌اند. هنگامی که زوجه از انجام تکالیف واجبی که خداوند متعال بر عهده او در رابطه با شوهر گذاشته، خارج شود، ناشزه خوانده می‌شود. نگارنده در این مختصر بر آن است که با استفاده از آیه 128 سوره نساء، بر این نکته تأکید کند که نشوز اختصاص به زنان ندارد بلکه اگر مرد نسبت به انجام تکالیف واجب خود از قبیل نفقه، همخوابی واجب، حق قسمت و سایر تعهدات ضمن عقد کوتاهی کند، ناشز محسوب می‌شود و زن می‏تواند در برابر شوهر ناشز خود به راهکارهایی همچون پند و اندرز، مطالبه حق، رجوع به حاکم شرع و تأدیه مبادرت نماید؛ امری که به‌علت ناآشنایی بانوان و در مواردی نبودن ضمانت اجرایی تحقق نمی‌یابد. این مقاله سعی دارد به روش کتابخانه‌ای و تبیینی ـ تحلیلی با احصای آراء فقها و با نیم‌نگاهی به آرای حقوقی، با تبیین معنای حقیقی نشوز و تعیین حدود و ثغور و پیامدها و راه‌کارهای قرآنی آن به این مهم دست یابد که احکام نشوز عمومیت داشته و زنان نیز می‏توانند مانند مردان ضمن توجه به حقوق خود، راه مطالبه آن را بیابند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential-interpretative Review of Men's Disobedience and How to Deal with It

نویسندگان [English]

  • ali ghazanfari
  • Nasim Teymoori

Student of level IV, Kawthar Higher Education Complex

چکیده [English]

Nushūz is the state when one spouse violates his or her marital duties. Nushūz, in the term of most jurists, is equated with disobedience or refusal to obey. It is the discharge of the wife from the lines of obedience that have been obliged, forbidding the husband from having fun with him, leaving the house without the permission of the husband because she knows that the husband will not allow her.  When the wife leaves the obligatory tasks that God Almighty has placed on her in relation to her husband, she is called Nāshiza. In this study, the author wants to use the verse 128 of Sūra al-Nisāʾto emphasize the fact that disobedience (nushūz) is not exclusive to women, rather if a man neglects to fulfill his obligatory duties such as alimony, obligatory cohabitation, the right to share the bed and fail to fulfill other obligations during the marriage, it is considered nushūz, and a woman can resort to solutions such as advice and admonishment, demanding rights, referring to a qualified Mujtahid to get her husband to fulfill his duties. But such an action is never taken by the wife due, mainly, to the fact that she is, in most cases, unaware of her rights. This article uses library resources and explanatory-analytical method to extract the opinions of jurists and the legal position, by explaining the true meaning of nushūz and determining its limits and consequences and solutions in the Qur'an. It concludes that women too, like men, can demand their rights in the event that their husbands are recalcitrant.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: jurisprudence
  • nushūz
  • recalcitrance by man
  • sexual submission
قرآن کریم
ابن‌بابویه قمی (صدوق)، ابوجعفر محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، 1413ق.
ابن‏کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، 1419ق.
ابن‌‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر، 1374ق.
احمدیه، مریم، معاشرت به معروف، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان، مطالعات راهبردی زنان، سال سیزدهم، شماره 52، 1390.
اصفهانی (فاضل هندی)، محمد بن تاج‌الدین حسن، کشف اللثام و الابهام عن کتاب قواعد الاحکام، قم، مکتبة آیت‌الله مرعشی، 1405ق.
امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، تهران، انتشارات اسلامیه، چاپ دوم، 1386.
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة، تحقیق محمدتقی ایروانی و عبدالرزاق مقرم، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1363.
براریان، رقیه؛ حبیب‌الله حلیمی جلودار و زینب‌السادات حسینی، مطالعه تطبیقی نشوز با تکیه بر آیه 34 نساء با نگاه تفسیری بانو امین اصفهانی و آیت‌الله جوادی آملی، مجله مطالعات تفسیری، شماره 37، سال 1398.
جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح؛ تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دار العلم للملایین، 1404ق.
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل‌البیت(، 1414ق.
حلی، حسن بن یوسف، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، نگارش جعفر سبحانی تبریزی، تحقیق ابراهیم بهادری، قم، مؤسسة الإمام الصادقm، 1420ق.
خدایی، حوریه، عدم تمکین زوجین در قوانین حقوقی ایران و فقه شیعه، ترکیه، دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در علوم و مهندسی، 1395.
خوانساری، سید احمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، 1405ق.
راغب‌اصفهانی، ابوالقاسم‌ حسین ‌بن ‌محمد، مفردات الفاظ القرآن، دمشق، دار القلم، 1412ق.
رشیدرضا، محمد، تفسیر القرآن الحکیم (تفسیر المنار)، بیروت، دار المعرفة، 1414ق.
زیرک باروقی، اصغر و مرتضی حاجی‌پور، نگرشی بر وضعیت ضمانت نفقه زوجه، پژوهش‌های فقهی، شماره2، 1398.
زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ سوم، 1407ق.
سبزواری، محمدباقر بن محمد مؤمن، کفایة الفقه، تحقیق مرتضی واعظی اراکی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1381.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1404ق.
شبر، سید عبدالله، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، کویت، شرکة مکتبة الالفین، 1407ق.
شبیری زنجانی، سید موسی، کتاب نکاح، تهران، مؤسسه پژوهشی رای‌پرداز، 1377.
صفایی، سید حسین و اسدالله امامی، حقوق خانواده، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سیزدهم، 1393.
صدیق اورعی، غلامرضا، تمکین بانو ـ ریاست شوهر از دیدگاه قانون مدنی و جامعه، تهران، سفیر صبح، 1380.
صدیقی، ابوالفضل، تمکین و اشتغال زوجه، تهران، آریاداد، 1394.
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1390.
طباطبایی حائری، سیدعلی بن محمد، ریاض المسائل، قم، مؤسسة آل‌‌البیت(، 1418ق.
طباطبایی حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، دار التفسیر، چاپ چهارم، 1391ق.
طباطبایی کربلایی، علی بن محمد، ریاض ‌المسائل، قم، مؤسسة آل‌‌البیت( لاحیاء التراث، 1192ق.
طبرانى، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر، تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى)، اردن، دار الکتاب الثقافی، 1429ق.
طبرسی، فضل بن ‌حسن، مجمع‌ البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح فضل‌الله یزدی طباطبایی و هاشم رسولی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372.
طنطاوی، سید محمد، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره، نهضة مصر، 1997م.
طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، حاشیه محمدتقی کشفی، تحقیق محمدباقر بهبودی، تهران، مکتبة المرتضویة، 1387ق.
عاملی، ابوعبدالله شمس‌الدین محمد بن مکی (شهید اول)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1417ق.
عاملی جبعی (شهیدثانی)، زین‌الدین، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، داوری، 1410ق.
ـــــــــــــــ، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، قم، المعارف الإسلامیة، 1416ق.
غضنفری، علی، ازدواج و آداب زناشویی در آئینه حدیث، قم، لاهیجی، 1380.
ـــــــــــــــ، ره رستگاری، قم، لاهیجی، 1381.
فاضل موحدی لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة (النکاح)، قم، فقه الائمة الاطهار(، 1412ق.
فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام عن قواعد الأحکام، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1416ق.
فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، 1408ق.
فخر رازى، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1429ق.
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو، 1364.
قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368.
کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق خانواده، تهران، میزان، 1392.