نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه فقه تربیتی، مجتمع عالی فقه، جامعة المصطفی العالمیه، قم، ایران
2 گروه علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان
3 مدرس جامعة المصطفی العالمیه، قم، ایران
چکیده
دینی کردن علم و بحث از «علم دینی» محل گفت‌وگوهای فراوان بوده و دیدگاه‌های مختلف اقلی و اکثری در آن وجود دارد. مهمترین عرصه علم دینی مطرح در بین صاحب‌نظران عرصه علوم انسانی است. علوم انسانی دانش‌هایی است ناظر به حالات، شئون و رفتارهای فردی و اجتماعی انسان. دستیابی به علوم انسانی اسلامی در مهندسی تمدن اسلامی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. هدف اصلی این مقاله بررسی ادله چرایی «اسلامی‌سازی علوم انسانی» از منظر فقه اسلامی است. این پژوهش از روش‌شناسی اجتهادی در استنباط حکم از ادله قرآنی و روایی بهره می‌گیرد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که سه قاعده نفی سبیل (حفظ استقلال و خودکفایی جامعه مسلمین)، اعانه بر «بِرّ» و ممنوعیت اخذ علوم از غیر اهل بیت( را می‌توان به‌عنوان برخی از مهمترین ادله فقهی «اسلامی‌سازی علوم انسانی» بیان نمود و جمع‌بندی حاصل از این ادله بر لزوم تولید علوم انسانی اسلامی دلالت دارد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Explaining the Reason for the Islamization of Humanities, from the Perspective of Islamic Jurisprudence
نویسندگان [English]
- mohsen davoudabadi 1
- seyednaghi mousavi 2
- mohammad zarei 3
1 Educational Jurisprudence Department, Islamic Jurisprudence Complex, Al-Mustafa International University, Qom
2 , Department of Educational Sciences, Farhangian University
3 Al-Mustafa International University Professor, Qom
چکیده [English]
Religiousization of science and discussion of "religious science" has been the focus of many debates and there are different minimalist and maximalist viewpoints about it. The most important field of religious science among experts is the humanities which are academic disciplines that study aspects of human society and culture. Access to Islamic human sciences has a special position in the engineering of Islamic civilization. The main purpose of this article is to examine the reasons for the "Islamization of humanities" from the perspective of Islamic jurisprudence. This research uses the inferential methodology in deriving rulings from Qur'anic and textual evidence. The results of the research indicate that the three rules such the negation of the domination of the infidels (i.e. maintaining the independence and self-sufficiency of the Muslim community), promoting the "birr" (righteousness) and prohibiting the acquisition of knowledge from anyone other than the Ahl al-Bayt (a) can be stated as some of the most important jurisprudential arguments for the "Islamization of the humanities". The conclusion drawn out suggests the necessity of producing Islamic humanities.
کلیدواژه‌ها [English]
- Islamic humanities
- religious science
- jurisprudence of humanities
- negation of domination of non-Muslims
- obtaining knowledge from someone other than Ahl al-Bayt (a)
قرآن کریم
نهج البلاغه
ابراهیمی جواد، طرقی اردکانی مجید، بررسی فقهی یاری‌رسانی به دیگران برای نیکی به تقواپیشگی، نشریه مطالعات فقه تربیتی، دوره 1، شماره 2، 1393.
ابن‌منظور، لسان العرب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1408ق.
اسدی‌نسب، محمدعلی، امکان علوم انسانی اسلامی از منظر قرآن در دیدگاه علامه طباطبایی، فلسفه دین، سال چهاردهم، شماره 3 (پیاپی 32)، 1396.
ـــــــــــــــ،(1395) ضرورت اسلامی‌سازی علوم انسانی از منظر قرآن در دیدگاه علامه طباطبایی، قبسات، سال بیست‌ویکم، شماره 82، 1395.
اعرافی، علی‌رضا، وظایف تربیتی حکومت دینی، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، 1399.
ــــــــــــــ، مکاسب محرمه، ج4، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، 1396.
انصاری، مرتضی، کتاب المکاسب، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1411ق.
انصاری شیرازی قدرت‌الله و دیگران، موسوعة احکام الاطفال و أدلتها، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(، 1429ق.
ایروانی، علی بن عبدالحسین، حاشیة المکاسب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1406ق.
باقری، خسرو، هویت علم دینی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،1382.
جمالی، مصطفی، هویت علوم انسانی اسلامی، از دیدگاه روش‌شناختی، نشریه معیار پژوهش در علوم انسانی، سال سوم، شماره اول، 1390.
جمالزاده، ناصر و باباخانی، مجتبی، کاربرد قاعده حفظ نظام در اندیشه فقهی سیاسی امام خمینیv، دوفصلنامه دانش سیاسی، دوره 13 شماره1، 1396.
جمشیدی، محمدحسین، علی شیرخانی و داود سبزی، نظریه‌پردازی و اسلامی‌سازی نظریه‌های علوم انسانی، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، دوره 19، شماره پیاپی 65، 1394.
حسنی، سید حمیدرضا و علی‌پور، مهدی، درآمدی بر سیاست‌پژوهی علوم انسانی اسلامی؛ آسیب‌ها و راهکارها، نشریه روش‌شناسی علوم انسانی، سال هجدهم، شماره 70، 1391.
- حمیری، نشوان و شمس بن سعید، العلوم و الدواء الکلام العرب من الکدوم، بیروت، دار الکفر المعاصر، چاپ اول، 1420ق.
خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت، 3/6/1395.
خسروپناه، عبدالحسین، در جست‌وجوی علوم انسانی اسلامی، ج1 و2، تهران، دفتر نشر معارف، 1393.
ــــــــــــــــ، علوم انسانی؛ چیستی، ساحت‌ها و فرایندهای تحول در آن، تحقیقات بنیادین علوم انسانی، سال اول، شماره 1، 1394.
ــــــــــــــ، چیستی فلسفه علوم انسانی، آینه معرفت، شماره 31، 1391.
امام خمینی، سیدروح اللهالموسوی، المکاسب المحرمة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیv، چاپ اول، 1415ق.
ــــــــــــــ، صحیفه امام خمینیv، جلد 12، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینىv، چاپ اول، تهران، 1368.
ــــــــــــــ، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینىv، چاپ اول، 1421ق.
خویی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهة، تقریر میرزامحمدعلی توحیدی، بیروت، دار الهادی، 1412ق.
داودآبادی، محسن، تحلیلی بر قاعده فقهی اعانه علی البر و موارد کاربرد آن در عرصه حکومت، پژوهش‌نامه میان‌رشته‌ای فقهی دانشگاه امام صادقm، دوره2، شماره3، 1392.
داودآبادی، محسن، الگوی آموزش عالی در فقه تربیتی، پایان‌نامه دکتری فقه تربیتی جامعة المصطفیj العالمیة، 1399.
داودآبادی، محسن و بهرامی، حسین، بایسته‌های حکومت اسلامی در سیاستگذاری آموزش (تعلیم و تعلم)، نشریه علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، دوره 8، شماره 14، 1399.
ذاکری، مهدی و حمید خدابخشیان، امکان‌سنجی علوم انسانی اسلامی بر مبنای زبان دین، قبسات، سال نوزدهم، شماره 73، 1393.
ربانی گلپایگانی، علی، بررسی دیدگاهها درباره چیستی علم دینی، فصلنامه کلام اسلامی، دوره 26، شماره 103، 1396.
رضایی، مجید و سیدمحمدعلی هاشمی، بازخوانی قاعده نفی سبیل با رویکردی به اندیشه‌های امام خمینیv، پژوهش‌نامه متین، دوره 14، شماره 57، 1391.
)