مطالعات فقه تربیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان

10.22034/mft.2022.7379

چکیده

 
مطالعات معلمی و بومی‏سازی و اسلامی‏سازی آن ضرورت دارد و از سویی فقه تربیتی به‌مثابه رویکردی جدید در تربیت‏پژوهی در حال تولید و رشد است. نوشتار حاضر درصدد است بر یکی از شاخه‏های فقه تربیتی تمرکز نماید و از ظرفیت و پیشینه فقه اسلامی برای طراحی و تأسیس فقه معلمی سخن بگوید. بنابراین نوشتار حاضر با هدف پیشینه‏پژوهی و با روش توصیفی و تحلیلی درصدد برآمد تا به این سؤال بپردازد که در تراث فقهی به چه موضوعاتی از معلمی پرداخته شده است. پس از بررسی‏ها این نتیجه حاصل شد که موضوعاتی چون حکم تعلیم علوم، حکم اجاره بر تعلیم، ضمان معلم و حکم برخی روش‌های تدریس در فقه مطرح می‌شده است و کمیّت و کیفیت این موضوعات در حاشیه ابوابی چون اجاره، جعاله، صلح، وقف، زکات و غیره توسعه نیافته و لازم است ضمن گونه‏شناسی و طراحی «نظام مسائل معلمی»، در ایجاد و توسعه «فقه معلمی» کوشید.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Background of Teachership Jurisprudence

نویسنده [English]

  • seyednaghi mousavi

, Department of Educational Sciences, Farhangian University

چکیده [English]

Teachership studies and its localization and Islamization are necessary, and on the other hand, pedagogical jurisprudence as a new approach in education research is constantly being produced and developed. The present article tries to focus on one of the branches of pedagogical jurisprudence and discuss the capacity and background of Islamic jurisprudence for the design and establishment of teachership jurisprudence. The present article relying on descriptive and analytical method aims to address the question as to what issues of teachership have been discussed in the jurisprudential tradition and legacy left by early Muslim scholars. After the investigations, it was concluded that topics such as the rule regarding teaching sciences, the Islamic law about hiring someone for teaching, the teacher's liability, and the rules concerning certain teaching methods have been raised in jurisprudence. However, these topics have not been expanded quantitatively and qualitatively when they have been touched upon in chapters, such as rent, Juʿāla, compromise, endowment, zakāt, etc. and it is necessary to try to create and develop "teachership jurisprudence" in addition to identifying the type of issues and designing a system to deal with those issues.

کلیدواژه‌ها [English]

  •  educational jurisprudence
  • teacher training
  • teacher issues
  • education
  • liability
  • educational guardianship
ابن‌سحنون، محمد، آداب المعلمین، تحقیق و تعلیق العروسی، تونس، دار الکتب الشرقیة، 1392.
اعرافی، علی‌رضا و موسوی، سیدنقی، فقه تربیتی؛ مبانی و پیش‌فرض‌ها، قم، اشراق و عرفان، 1391.
(شیخ) انصاری، مرتضی، رساله سراج العباد (محشّی)، قم، اسماعیلیان، 1415ق.
بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1405ق.
(شیخ) بهایی، بهاء‏الدین، جامع عباسی و تکمیل آن، تهران، منشورات الفراهانی، بی‌تا.
بهبهانی، محمدباقر، رساله علمیه متأجر، تهران، حاج شیخ‌رضا تاجر تهرانی، 1330ق.
بهجت، محمدتقی، جامع المسائل، قم، بی‏نا.
جمعى از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل لبیت(، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت:، 1423ق.
خامنه‏ای، سیدعلی، أجوبة الاستفتائات (فارسى)، قم، دفتر آیت‌الله خامنه‏ای، 1424.
(امام) خمینی سید روح‌الله، استفتائات، قم، انتشارت اسلامی، 1422ق.
ــــــــــــــــ، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه دار العلم، بی‌تا.
خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1417ق.
ــــــــــــــ، صراط النجاة، حاشیه‏نویس جواد تبریزی، قم، مکتب نشر المنتخب، 1416ق.
حلی، یحیی بن سعید، الجامع للشرائع، قم، مؤسسة سید الشهداء العلمیة، 1405ق.
حلبی، ابوالصلاح، تقی‎الدین، الکافی فی الفقه، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمؤمنین علیm، 1403ق.
(علامه) حلّی، حسن بن یوسف، تحریر الأحکام الشرعیة، نرم‏افزار جامع فقه اهل‌بیت(: نسخه2/1، بی‌تا.
ـــــــــــــــــ، تذکرة الفقهاء، نرم‏افزار جامع فقه اهل‌بیت(: نسخه2/1، بی‌تا.
ــــــــــــــــــ، (الف) مختلف الشیعة، قم، انتشارات اسلامی، 1413ق.
ــــــــــــــــــ، (ب) قواعد الأحکام، قم، انتشارات اسلامی، 1413ق.
ــــــــــــــــــ، إرشاد الأذهان الی احکام الایمان، قم، انتشارات اسلامی، 1410ق.
ــــــــــــــــــ، تذکرة الفقهاء (طبعة حدیثة)، قم، مؤسسة آل‌البیت(، 1414ق.
(محقق) حلّی، نجم‏الدین، المختصر النافع، قم، المطبوعات الدینیة، 1418ق.
(محقق) حلّی، نجم‏الدین، شرائع الإسلام، قم، اسماعیلیان، 1408ق.
(محقق) حلّی، نجم‏الدین، نکت النهایة، قم، انتشارات اسلامی، 1412ق.
سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذّب الأحکام، قم، مکتب آیت‏الله السید السبزواری، 1413ق.
سمرقندی، نصر بن محمد بن احمد، بستان العارفین، مؤسسة الکتب الثقافیة، بی‌جا، 1414ق.
شهید ثانی، زین‏الدین، الروضة البهیة، قم، کتابفروشی داوری، 1410ق.
ـــــــــــــــــ، رسائل، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1421ق.
شهید اول، محمد بن مکى، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم، انتشارات اسلامى، 1417ق.
ــــــــــــــ، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، بیروت، دار التراث والدار الإسلامیة، 1410ق.
صفوی، امان‌الله، تاریخ آموزش و پرورش ایران، تهران، رشد، 1383.
(شیخ) طوسی، محمد بن‌حسن، الخلاف، قم، انتشارات اسلامی، 1407ق.
ــــــــــــــــ، النهایة، بیروت، دار الکتاب العربی، 1400ق.
ــــــــــــــــ، المبسوط، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
ــــــــــــــــ، الاستبصار، تهران، دار الکتب الاسلامیة، 1390ق.
عاملی، سیدجواد، مفتاح الکرامة، قم، انتشارات اسلامی، 1419ق.
فاضل مقداد، التنقیح الرائع، قم، کتابخانه آیت‌‏الله مرعشی نجفی، 1404ق.
فاضل آبی، حسن بن ابی‏طالب، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، تحقیق علی‌پناه اشتهاردی و آقاحسین یزدی، قم، انتشارات اسلامی، 1417ق.
فیض کاشانی، ملا محسن، النخبة، تهران، مرکز الطباعة والنشر لمنظمة الإعلام الإسلامی، 1418ق.
(محقق) کرکی، علی بن‌حسین، جامع المقاصد، قم، مؤسسة آل‏البیت(، 1414ق.
گلپایگانی، سیدمحمدرضا، الدر المنضود، قم، دار القرآن الکریم، 1412ق.
ـــــــــــــــــــ، مجمع المسائل، قم، دار القرآن الکریم، 1409ق.
(شیخ مفید)، محمد بن محمد بن نعمان، المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق.
موسوی، سیدنقی، تبیین قاعده إضلال در فقه تربیتی، مطالعات فقه تربیتی، ش 15، قم، 1400.
ـــــــــــــــ، فقه و اخلاق معلمی؛ همنشینی یا جانشینی، در دست انتشار.
نراقی، مهدی، أنیس التجار (المحشی)، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1425ق.
نجفى، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، تحقیق شیخ عباس قوچانى‏، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، بی‌تا.
وزارة الاوقاف و الشئون الاسلامیة، الموسوعة الفقیة الکویتیة، کویت، 1427ق.
یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1409ق.