نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی رضا اعرافی ¹
• مجید تلخابی ²
• سید عنایت الله کاظمی ³

¹ استاد درس خارج حوزه علمیه قم

² استادیارگروه فقه و اصول، مجتمع آموزش عالی فقه، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران.

³ گروه فقه تربیتی، مجتمع آموزش عالی فقه، جامعه المصطفی العالمیة، قم، ایران.

چکیده

در عرصۀ تعلیم و تربیت یکی از قواعد مهم برای تثبیت و ترویج معارف و اندیشه‌های دینی متربیان، قاعدۀ هدایت است. مفاد این قاعده عبارت است از مجموعۀ فعالیت‌ها و اقدام‌های تربیتی خاص که بعد از آگاهی فرد باید انجام گیرد؛ با این هدف که فرد بدان آگاهی‌ها، التزام قلبی پیدا کند، خلقیات روحی و درونی در او ایجاد و رفتارهای دینی در او نمایان شود. به خلاف قاعدۀ ارشاد، در قاعدۀ هدایت، شخص نسبت به مسأله علم دارد؛ اما عامل تربیتی باید این علم و آگاهی را از راه تقویت اراده، ایجاد انگیزه در او و احیاناً تغییر شرایط محیطی و اجتماعی نهادینه سازد. وجوب هدایت مشروط به علم است و این وظیفه به عالم اختصاص پیدا می‌کند. همچنین وجوب هدایت، مشروط به ‌احتمال تأثیر در متربی است. این نوشتار با روش استنباطی و تحلیلی، قاعدۀ هدایت را در خلال بررسی ادلۀ نقلی اثبات و شرایط، قلمرو و مراتب آن در فرایند تربیت را بررسی می‌کند. در بیان مهم‎ترین نتایج تحقیق پیش رو باید گفت از دیدگاه فقهی اولاً هدایت در محدودۀ واجبات و محرمات، واجب است و در غیر آن رجحان دارد؛ ثانیاً به‌کارگیری اقدامات هدایتی دیگران اگر منجر به اضرار، اجبار و اکراه شود، جایز نیست؛ ثالثاً به‌کارگیری روش‌های مختلف هدایت، فی‌نفسه مطلوبیت شرعی دارد؛ اما در مواردی که هدایت جز با روشی خاص انجام نمی‌پذیرد، به‌کارگیری آن روش، از رجحان مطلق برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

• هدایت
• قاعدۀ فقهی
• ایصال به مطلوب
• دعوت
• ارائه طریق
• موعظه

20.1001.1.24764353.1400.8.16.10.4

موضوعات

• قواعد فقه تربیتی

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential Examination of the Principle of Guidance and Its Function in Educational Jurisprudence

نویسندگان [English]

• Alireza Arafi ¹
• Majid Talkhabi ²
• Sayed Enayatula Kazemi ³

¹ Professor outside the seminary of Qom

² Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Principles, Higher Education of Jurisprudence Complex, Mustafa International University, Qom, Iran.

³ Department of Educational Jurisprudence, Complex of Higher Education of Jurisprudence, Mostafa International Society, Qom, Iran.

چکیده [English]

In the field of education and pedagogical instruction, one of the important rules for promoting and enriching the religious knowledge of the trainees is the Principle of Guidance. This principle refers to a set of activities and special educational measures that must be taken after the trainee's awareness. The individual will develop commitment to the awareness, and will manifest a mood characterized by spirituality and religiosity. Contrary to the Principle of Irshad, the Principle of Guidance is a principle in which the individual is cognizant of the issue. But the educational factor must institutionalize this knowledge and awareness by strengthening the trainee's will, motivating him and possibly changing the environmental and social conditions. The necessity of guidance is contingent upon knowledge and this duty is assigned to the scholar. Also, the obligation to guide is contingent upon the possibility of influencing the trainee. This article examines the Principle of Guidance with an inferential and analytical method while relying on narrations and textual proofs. Meanwhile, it studies the conditions, scope and levels of the Principle of Guidance in the education process. The most important results of the present research is that, from a jurisprudential point of view, first, guidance is obligatory within the area of obligations and prohibitions, and it has priority in other cases. Secondly, it is not permissible to use the guiding actions of others if it leads to harm, coercion and reluctance. Thirdly, the use of different methods of guidance is desirable in and of itself. But in cases where guidance cannot be materialized except with a specific method, using that method has absolute priority.

کلیدواژه‌ها [English]

• guidance
• jurisprudential rule
• reaching the ideal
• daʿwah (invitation)
• showing the path
• preaching

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0