نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیئت علمی، گروه فقه تربیتی، مجتمع آموزش عالی فقه، جامعة المصطفی العالیمه، قم، ایران
2 استاد فقه و اصول حوزه علمیه، عضو هیئت علمی جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران.
3 داشجوی دکتری فقه تربیتی ، مجتمع آموزش عالی فقه، جامعةالمصطفی العالمیة، قم، ایران.
چکیده
پروردگار عالمیان وجود هریک از آحاد بشر را با مجموعه‌ای از ظرفیت‌ها و استعدادهای بالقوه سرشته است تا این ودایع شکوفا و به نقطۀ کمال خود نایل آیند. فرایند «تربیت» عهده‌دار زمینه‌سازی برای این مهم است. یکی از اصول تربیتی، «جامعیت در تربیت» است. سنجش میزان اعتبار و روایی این اصل با عرضه به فقه، صورت می‌گیرد. این مهم با روش استنباط اجتهادی مصطلح و به کمک روش توصیفی-تحلیلی، محقق میگردد. ادلۀ عام اقامه‌شده عبارت‌اند از: قاعدۀ احسان؛ قاعدۀ نصح المؤمن؛ قاعدۀ تأمین عدالت؛ قاعدۀ اعانه بر برّ؛ قاعدۀ اتقان عمل؛ قاعدۀ حرمت اعانه بر اثم؛ قاعدۀ لاضرر و لاضرار؛ قاعدۀ دفع ضرر محتمل. بر اساس این ادله، وجوب تربیت جامع، در مرتبه‌ای که ترک آن موجب اضرار قابلِ‌توجه به متربی است، ثابت میگردد. در مراتب فراتر، که تربیت جامع موجب رشد و بالندگی بیشتر متربی باشد، به استحباب حکم می‌شود. تعیین مصداق این مراتب، به عهده عرف متخصصان تربیتیِ خبره است. ادلۀ خاص اقامه‌شده عبارت‌اند از: جامعیت دستورات قرآن نسبت به ساحات تربیتی؛ آیه وقایه؛ صحیحۀ عبدالله بن سنان و دلیل عقل.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Comprehensive Education (Tarbiyya) from the Perspective of Islamic Jurisprudence
نویسندگان [English]
- majid Toroghi 1
- Hasan Shakoori 2
- ahmad Shahamat 3
1 Faculty member, Department of Educational Jurisprudence, Higher Education Complex of Jurisprudence, Al-Mustafa Al-Alimeh University, Qom, Iran
2 Professor of Jurisprudence Professor of jurisprudence and principles of the seminary, member of the faculty of the Mustafa International University, Qom, Iran.
3 PhD Student in Educational Jurisprudence, Higher Education Jurisprudence Complex, Mostafa Al-Alami Society, Qom, Iran.
چکیده [English]
The Lord of the worlds has endowed the existence of every human being with a set of potentials and talents in order for them to flourish and reach their points of perfection. The "educational" process is responsible for paving the way for the flourishing of the capacities and potentials. One of the principles of education and pedagogy is "comprehensiveness in education". The validity of this principle is assessed in the context of jurisprudence. This is achieved through the so-called inference and descriptive-analytical methods. The general arguments presented are the following: The principle of kindness (Iḥsān); the principle of advising the believer; the principle of justice; the principle of spreading virtue; the principle of consolidating an action; the principle of the prohibition of helping towards sins; the principle of no harm and the principle of averting possible harm. Based on these arguments, the necessity of comprehensive education is proved to the extent that leaving it causes significant harm to the trainee. In the higher levels, when comprehensive education leads to more growth and development of the trainee, it is treated as recommended. It is upon the custom of experts of educational specialists to determine the manifestation of these levels. The specific evidences presented are: the comprehensiveness of the Qur'anic instructions in relation to educational fields; verse of prevention; the authentic report of Abdullah Ibn Sinan and the rational reason. The absolute preference of comprehensive education can be inferred and deduced from all these arguments. Depending on the situation and the subject of the educational practice, this ruling is manifested as either mandatory or recommended.
کلیدواژه‌ها [English]
- education
- comprehensiveness
- comprehensive education
- jurisprudence
- educational jurisprudence
This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
- القرآن الکریم
- ابن مسکویه، احمد بن محمد، تهذیب الأخلاق و تطهیر الأعراق، قم، نورالثقلین، اول، 1383ش.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر، سوم، 1414ق.
- ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، قم، دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه، اول، 1404ق.
- 5. احمدی، سیداحمد، اصول و روشهای تربیت در اسلام، اصفهان، دانشگاه اصفهان، دوم، 1380ش.
- 6. ارسطو، سیاست ارسطو، سهامی کتابهای جیبی، دوم، 1349ش.
- 7. اعرافی، علیرضا، فقه تربیتی، ج22(تربیت جنسی)، تحقیق و نگارش: احمد امامی راد، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، اول، 1396ش.
- 8. ---------، فقه تربیتی، ج25(وظایف نهادهای تربیتی1: خانواده)، تحقیق و نگارش: جواد ابراهیمی، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، اول، 1397ش.
- ---------، فقه تربیتی، ج26(وظایف نهادهای تربیتی2: حکومت)، تحقیق و نگارش: محمدکاظم مبلغ، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، اول، 1398ش.
- 10. ---------، فقه امر به‌معروف و نهی از منکر، تقریر: سیدعنایت‌الله کاظمی، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، اول، 1399ش.
- 11. ---------، قواعد فقهی، تقریر: احمد عابدین‌زاده و دیگران، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، اول، 1393ش.
- بحرانی اصفهانی، عبدالله بن نورالله، عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال، قم، مؤسسة الإمام المهدى عجل‌الله‌فرجه، اول، 1413ق.
- بهشتی، محمد، مبانی تربیت از دیدگاه قرآن، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، اول، 1387ش.
- 14. جمعی از پژوهشگران، سند ملی تحول بنیادین آموزش پرورش، 1390ش
- جمعی از پژوهشگران، روان‌شناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی، قم، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، اول، 1374 ش.
- 16. جمعی از نویسندگان، درآمدی بر نظام‌نامه تربیتی المصطفی، قم، نشر المصطفی؟ص؟، دوم، 1397ش.
- 17. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن کریم، جلد12:(فطرت در قرآن)، قم، نشر اسراء، دوم، 1379ش.
- 18. ------------، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم، نشر اسراء، دوم، 1384ش.
- جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح، بیروت، دارالعلم، اول، 1410ق.
- 20. حرّ عاملى، محمد بن حسن، وسائل‌الشیعة، قم، مؤسسه آل‌البیت؟عهم؟، اول، 1409ق.
- 21. حسین بن سینا (شیخ الرئیس)، الشفاء (کتاب النفس)، قم، بوستان کتاب قم، اول، 1395ش.
- 22. دُبس، موریس، مراحل تربیت، دانشگاه تهران، دهم، 1374ش.
- 23. دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، اول، 1373ش.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، دمشق، الدارالشامیة، اول، 1412ق.
- شریعتمداری، علی، تعلیم و تربیت اسلامی، تهران، امیرکبیر، ششم، 1371 ش.
- 26. شهامت، احمد، اصول و روشهای تعلیم و تربیت ارزشها بر مبنای فطرت، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم تربیتی، مؤسسه امام خمینی؟رضو؟، 1392ش.
- __________ ، تربیت جامع از منظر فقه اسلامی، رساله دکتری فقه تربیتی، جامعة المصطفی؟ص؟ العالمیة، 1400ش.
- 28. صدرالدین قوام شیرازی(ملاصدرا)، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، تهران، بنیاد حکمت اسلامی ملاصدرا، اول، 1382ش.
- 29. __________ ، رسالة الحشر، تهران، نشر مولی، اول، 1391ش.
- 30. صدوق قمی(شیخ صدوق)، محمد بن علی، علل‌الشرایع، قم، کتاب فروشى داورى، اول، 1385ش.
- __________ ، الخصال، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، اول، 1362ش.
- طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، پنجم، 1417ق.
- طبرسى، على بن حسن، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، نجف، دوم، 1385ق.
- طوسی(شیخ طوسی)، محمد بن حسن، رجال الشیخ الطوسی‌ـ‌الأبواب، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، سوم، 1427ق.
- 35. __________ ، الفهرست، نجف اشرف، المکتبة الرضویة، اول، بی‌تا.
- کلینى، ابوجعفر، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چهارم، 1407ق.
- 37. کاویانی، محمد، روان‌شناسی و تبلیغات(با تاکید بر تبلیغ دینی)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، اول، 1387ش.
- کشّى، ابوعمرو، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال(رجال الکشی)، مشهد، نشر دانشگاه مشهد، 1409ق.
- 39. المتقی الهندی، علی بن حسام‌الدین، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1404ق.
- مجلسی(علامه مجلسی)، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، دارإحیاء التراث، دوم، 1403ق.
- مرزوقی، رحمت‌اله، مبانی و اصول تعلیم و تربیت: با نگاهی به‌تحولات دوران معاصر، تهران، آوای نور، سوم، 1397ش.
- مطهری، شهید مرتضی، مجموعه آثار، قم، صدرا، یازدهم، 1380ش.
- 43. __________ ، انسان کامل، قم، صدرا، چهل و یکم، 1387ش.
- 44. __________ ، فطرت، قم، صدرا، هجدهم، شهریور 1387ش.
- معین، محمد، فرهنگ معین، تهران، امیر کبیر، پنجم، 1362ش.
- 46. میالاره، گاستون، معنی و حدود علوم تربیتی، دانشگاه تهران، دوم، 1375ش.
- 47. نجاشى، احمد بن على، رجال النجاشی-فهرست أسماء مصنفی الشیعة، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ششم، 1407ق.
)