نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری فقه تربیتی، مجتمع آموزش عالی فقه، جامعة المصطفی العالمیة ، ایران، قم
2 عضو هیئت علمی گروه فقه ,و اصول، مجتمع آموزش عالی فقه، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران
چکیده
تربیت اسلامی ساحت‌های مختلفی دارد که تربیت اعتقادی یکی از مهمترین این ساحات است. اعتقادات بخشی از دین اسلام را تشکیل می‌دهند و پایه و اساس بخش‌های دیگر اسلام است. در صورتی فرد به دستورهای اخلاقی، احکام و عبادات ملتزم خواهد بود که عقیدۀ کامل و صحیح داشته باشد. تربیت اعتقادی عبارت است از: فرایند آموزش اعتقادات به متربی و مجموعۀ اقدامات برای شکل‌دهی به نظام باورها، اقناع فکری و پذیرش قلبی و التزام درونی از سوی مربی.آموزش عقاید و باورمندسازی بدون رعایت رفق و مدارا امکان‌پذیر نیست، بلکه امکان دارد نتیجۀ معکوس ببار آورد؛ زیرا آنچه در تربیت اعتقادی صورت می‌گیرد با بینش، اقناع فکری و ایجاد گرایش و پذیرش قلبی متربی مرتبط بوده و طبیعی است هرگونه اقدامی در این راستا باید به دور از تحمیل و فشار و همراه با رفق و مدارا باشد. این نوشتار درصدد پاسخ به این سؤال می‌باشد که «والدین در تربیت اعتقادی فرزندان نسبت به رعایت رفق و مدارا چه وظیفه‌ای دارند؟ و حکم رفق و مدارا از نظر شرع مقدس اسلام در تربیت اعتقادی وجوبی است یا استحبابی؟». این پژوهش در قالب روش توصیفی، تحلیلی و اجتهادی با محوریت منابع روایی اثبات می‌کند که والدین در تربیت اعتقادی فرزندان باید رفق و مدارا را رعایت بکنند رفق و مدارا در تربیت، بذاته منافاتی با مراتبی از قاطعیت در بعضی از مراحل تربیت ندارد، بلکه اصل اوّلی این است که با وجود ایستادگی و پایبندی به قوانین، نرمش و انعطاف جریان داشته باشد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Compassion and Tolerance in the Doctrinal Education of Children from the Perspective of Ahl al-Bayt Jurisprudence
نویسندگان [English]
- Mohammed Latif Motahari 1
- Ali Saeli 2
1 PhD Student in Educational Jurisprudence, Higher Education Complex of Jurisprudence, Mostafa International University, Iran, Qom
2 Member of the Department of Jurisprudence and Principles, Higher Education of Jurisprudence Complex, Mustafa International University, Qom, IranUniversity, Qom, Iran
چکیده [English]
Islamic education has different areas, of which religious education is one of the most important. Beliefs form part of the religion of Islam and are the basis of other parts of Islam. A person remains subservient and bound by moral precepts, rules and worships if he has a perfect and correct belief. Ideological education or pedagogy is the process of teaching beliefs to the trainee. It involves a set of actions to shape the belief system, persuasion and stimulation and a commitment by the instructor. It is not possible to teach beliefs and doctrines without observing kindness and tolerance, in which case it may have the opposite effect. What is done in religious education is related to the insight, intellectual persuasion and creating the tendency and acceptance of the trainee. It is natural that any action in line with this objective should be free from any imposition and pressure and should be accompanied by kindness and tolerance. This article seeks to answer the question, "What is the role of parents in educating their children about respect and tolerance?" And is the ruling of compassion and tolerance in the view of the holy Shariʿa of Islam in the doctrinal education obligatory or recommended? This research conducted based on a descriptive, analytical and inferential method with reliance on textual sources proves that parents should observe friendliness and tolerance in the religious education of their children. Compassion and tolerance in education do not inherently conflict with a degree of assertiveness in some stages of education. The foremost principle to observe is to have softness and flexibility despite firmness and sticking to the rules
کلیدواژه‌ها [English]
- friendliness
- compassion
- tolerance
- disobedience
- obligation
- religious education
- doctrinal education
This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
قرآن کریم
- 1. ابن منظور، لسان العرب، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، 1416.
- احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، المکتبة الاسلامیه، قاهره، چاپ اول، 1430 ق.
- احمدى میانجى، على، مکاتیب الأئمة؟عهم؟، محقق فرجى، مجتبى، دار الحدیث، چاپ اول، 1426 ق.
- اعرافی وموسوی، فقه تربیتی، مبانی و پیش فرضها، موسسه فرهنگی و هنری اشراق و عرفان، 1394.
- 5. اعرافی، علیرضا و سیدنقی موسوی؛ فصلنامه تربیت اعتقادی فرزندان از منظر فقه؛ ش 76، 1392. قم
- 6. اعرافی، گروهی از محققین، روش های تربیت، موسسه اشراق و عرفان قم.
- آمدى عبدالواحد بن محمد تمیمى؛ غررالحکم ودررالکلم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى قم، 1366 ش.
- انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، انتشارات سخن، تهران، چاپ دوم، 1382 ش.
- 9. باقری، خسرو، درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، چاپ اول، 1389 ش.
- 10. بخاری، الجعفی، محمد بن اسماعیل، الصحیح، بیروت، دار الفکر.
- 11. بهشتی، محمد فقیهی، علی نقی و ابو جعفر مهدی، آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، قم1380.
- بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین؛ شعب الایمان، بیروت، دارالفکر، چ اول، 1424ق.
- حجتی، سید محمد باقر، اسلام و تعلیم و تربیت، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۵.
- 14. حر عاملی، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت، ۱۴۰۹ق.
- حسینی زاده، سید علی و داودی، محمد، سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت:، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، سمت، دانشگاه فرهنگیان، قم، چاپ دوم، 1398 ش.
- 16. حلی، حسن بن یوسف، الخلاصة للحلی، قم، دار الذخائر1411ق.
- خوئی موسوی، سید ابو القاسم، معجم الرجال الحدیث، قم مرکز نشر آثار شیعه1410ق.
- 18. داودی، حسینی زاده سید علی، سیره تربیتی پیامبر و اهلبیت؟عهم؟، ص147. قم پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، چاپ گلشن، چاپ اول، 1330 ش؛ چاپ سیروس، 1343 ش؛ موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1377 ش.
- 20. راغب، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، دار العلم، لبنان و الدار الشامیة، سوریه، چاپ اول، 1412 ق.
- شیخ صدوق، الخصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.
- 22. صالحی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، تحقیق عادل احمد و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- صدوق، محمد بن على بن‌بابویه؛ الأمالی، انتشارات اعلمى، بیروت، چاپ پنجم، 1362ش.
- صدوق، محمّد بن على بن بابویه؛ معانی الأخبار، دفترانتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ق.
- طوسى، محمد بن الحسن؛ الأمالی، دار الثقافة، قم، چاپ اول، 1414ق.
- عابدی، لطفعلی، فصلنامه مصباح، شماره 36، اصول تربیت در اسلام (با تکیه بر قرآن کریم).
- 28. عمید، حسن، فرهنگ عمید، انتشارات امیر کبیر، تهران، چاپ ششم، 1375 ش.
- 29. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم: انتشارات هجرت، ۱۴۱۰ق.
- فلسفی، محمدتقی، شرح و تفسیر دعای مکارم الاخلاق، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، بی‌تا.
- فیومى، احمد بن محمد، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، منشورات دار الرضی، قم، چاپ اول، بی تا.
- 32. کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی، انتشارات دانشگاه مشهد، 1348ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
- گروه نویسندگان، فلسفه تعلیم و تربیت، قم، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۴، هفتم.
- متقی هندی، علاء الدین علی بن حسام؛ کنز العمال، داراحیاء التراث العربی، بیروت، چ اول، 1413ق.
- مجلسى، محمد باقر، محقق، مصحح، رسولى محلاتى، هاشم، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق..
- 37. محمد، الفتال النسیابوری، روضة الواعظین، ص489، قم، انتشارات رضی.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، انتشارات امیر کبیر، تهران، چاپ بیست و پنجم، 1388 ش.
- مفضل بن عمر، توحید مفضل، ترجمه علامه مجلسی، تهران، کتابخانه صدر.
- مفید، محمد بن محمد؛ الأمالی، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، 1413ق.
- 41. نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، قم انتشارات جامعه مدرسین قم، 1407ق.
- نراقی، محمد مهدی، جامع السعادات، منشورات جامعه النجف1383 ق.
- 43. نورى، میرزاحسین، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، مؤسسه آل‌البیت؟عهم؟، بیروت، چ، 1408 ه‌ق.
- 44. هیثمی، نور الدین، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ج9، ص8، بیروت، دار الکتب العلمیه
- 45. واسطی زبیدی، محب الدین سید محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق، مصحح، شیری، علی، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول، 1414ق.
)