نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادسطوح عالی حوزه علمیه قم
چکیده
هجرت از آموزههای مهم فرهنگی اسلام است که در راستای تعالی انسان تشریع شده و قرآن کریم آثار دنیوی و اخروی فراوانی بر آن وعده داده است. در همین راستا فقیهان آیات و روایات مرتبط را تحلیل کرده و به وجوب هجرت بر مکلفان در شرایطی خاص رسیدهاند. در ذیل این مسأله، هجرت کودکان قرار دارد که اندیشۀ قاطع فقیهان بر عدم وجوب هجرت بر ایشان است. برخی فقیهان با استناد به قرآن کریم بر این باور شدهاند که حکم هجرت در ظرف وجوب آن متوجه کودکان مراهق نیز هست. پژوهۀ فرارو این پرسش را بررسیده است که «در شرایط وجوب هجرت بر مکلفان، وظیفۀ کودکان مراهق در برابر این حکم فقهی چیست». این تحقیق با روش تحلیل اجتهادی پرسش یادشده را کاویده و نتایج به‌دست‌آمده نشان داده که مستند سمعی (قرآنی) قائلان به وجوب هجرت، قاصر از مدعاست اما نگارنده با تحلیل عقلی، از باب مقدمۀ واجب، ادعا می‌کند که در یک صورت واجب است کودک مراهق هجرت کند و آن صورتی است که احتمال عقلایی دهد پس از بلوغ نمیتواند هجرت کند. بنابراین، سخن مشهور در عدم وجوب هجرت بر کودکان مراهق تا سن بلوغ هم در این صورت، مقرون به صواب نیست.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Jurisprudential Ruling of Emigration and Children below the Age of Puberty
نویسنده [English]
- mostafa hamedani
Professor of higher levels of the seminary of Qom
چکیده [English]
Emigration is one of the important cultural teachings of Islam that aims to promote and bring about virtue and excellence. The Holy Quran has promised many worldly and otherworldly effects on it. In this regard, Muslim jurists have analyzed the relevant verses and hadiths and have come to the conclusion that emigration is obligatory on the duty-bound in certain circumstances. Under this issue comes the issue of the emigration of children which the jurists firmly believe to be unnecessary. Some jurists, citing the Holy Qur'an, have stated that the rule of emigration also applies to children below the age of puberty. The present research has examined the question: "What is the duty of non-adult children in the face of this jurisprudential ruling in the event of the necessity of emigration for the duty-bound people?" This research has explored the mentioned question using inferential analysis and the obtained results have shown that the Quranic evidence presented by those who believe in the necessity of migration is incomplete and insufficient, but the author relying on a rational analysis claims that in one case, it is obligatory on the non-adult child to migrate and that is when one considers it rationally likely that he will not be able to emigrate after puberty. Therefore, the well-known position that emigration is not obligatory on children before the age of puberty is not valid either.
کلیدواژه‌ها [English]
- child
- migration
- adolescent
- non-adult child
- jurisprudence of children.
This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
- 1. قرآن کریم
- ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، دفتر انتشارات اسلامى، قم، دوم، 1410ق
- ابن براج، قاضى، عبد العزیز، المهذب، دفتر انتشارات اسلامى، قم، اول، 1406 ه ق
- ابن جنید، محمد بن احمد کاتب بغدادى، مجموعه فتاوى ابن جنید، دفتر انتشارات اسلامى، قم، اول، 1416 ه ق
- 5. ابن سیده، على بن اسماعیل، المحکم و المحیط الأعظم - بیروت، چاپ: اول، 1421 ه.ق.
- ابن عجیبه احمد بن محمد، البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، دکتر حسن عباس زکى - قاهره، 1419ق.
- 7. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب - بیروت، چاپ: سوم، 1414 ه.ق.
- اردبیلى، احمد بن محمد، زبدة البیان فى أحکام القرآن، کتابفروشى مرتضوى - تهران، چاپ اول.
- اردبیلى، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، دفتر انتشارات اسلامى، قم، اول، 1403ق
- امام خمینى، سید روح اللّه موسوى، توضیح المسائل، اول، 1426ق.
- 11. امامى، سید حسن، حقوق مدنى، انتشارات اسلامیه، تهران، ایران، 1384ش.
- 12. بیضاوى عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، دار احیاء التراث العربى - بیروت، چاپ اول، (1418ق).
- تبریزى، جواد بن على، منهاج الصالحین، مجمع الإمام المهدی (عجل الله تعالى فرجه)، قم، اول، 1426ق
- تهرانى، سید محمد حسین حسینى، ولایت فقیه در حکومت اسلام، انتشارات علامه طباطبایى، مشهد، دوم، 1421ق
- جوهرى، اسماعیل بن حماد، صحاح اللغة، بیروت، چاپ اول، 1376ق.
- حر عاملى، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة، مؤسسة آل البیت؟عهم؟، قم، چاپ: اول، 1409ق.
- حسینی طهرانی، محمدحسین، معاد شناسی، ترجمه و نشر دوره علوم و معارف اسلام، نشر علامه طباطبایی، مشهد، چاپ هفدهم، 1395ش.
- 18. حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، دفتر انتشارات اسلامى، قم، اول، 1410ق.
- 19. خویى، سید ابو القاسم موسوى، منهاج الصالحین، نشر مدینة العلم، قم، 1410ق.
- روحانى، سید صادق حسینى، منهاج الصالحین، بی‌تا.
- زمخشرى محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، دار الکتاب العربی - بیروت، چاپ سوم، 1407 ق.
- 22. زمخشرى، محمود بن عمر، أساس البلاغة، بیروت، چاپ اول، 1979م.
- 23. سبزوارى، سید عبد الأعلى، مهذّب الأحکام، مؤسسه المنار - دفتر حضرت آیة الله، قم، چهارم، 1413ق.
- سبزوارى، سید عبد الأعلى، مهذّب الأحکام، مؤسسه المنار، دفتر حضرت آیة الله، قم، چهارم، 1413ق.
- شهید اول (محمدبن‌مکى)، ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت، چاپ اول، 1419ق.
- شهید اول، محمد بن مکى، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، دار التراث - الدار الإسلامیة، بیروت، اول، 1410ق
- شهید ثانى، زین الدین بن على، مسالک الأفهام، مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم، اول، 1413ق
- شوکانى محمد بن على، فتح القدیر، دار ابن کثیر، دار الکلم الطیب - دمشق، بیروت، چاپ اول، 1414 ق.
- 29. صدوق محمّد بن على بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، دوم، 1413ق؛
- 30. طباطبایى سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم - قم، چاپ پنجم، 1417 ق.
- 31. طباطبایى، سید على بن محمد، ریاض المسائل، مؤسسه آل البیت؟عهم؟، قم، اول، 1418ق
- طبرسى فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش.
- طنطاوى سید محمد، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم.
- طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، تهران، سوم، 1387 ه ق
- 35. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، تهران، سوم، 1387ق
- 36. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، تهران، سوم، 1387ق.
- 37. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چهارم، 1407ق
- طوسى، محمد بن حسن، العُدة فی أصول الفقه - قم، چاپ اول، 1417ق.
- 39. عاملى، سید جواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، دفتر انتشارات اسلامى، قم، اول، 1419ق
- علامه حلى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام، مؤسسه آل البیت؟عهم؟، قم، اول، 1419ق
- علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، تذکرة الفقهاء، مؤسسه آل البیت؟عهم؟، قم، اول، 1414ق
- علامه حلّى، حسن بن یوسف، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، دفتر انتشارات اسلامى، قم، اول، 1410ق
- علامه حلّى، حسن بن یوسف، تحریر الأحکام الشرعیة، مؤسسه امام صادق؟ع؟، قم، اول، 1420ق
- فخرالدین رازى ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، دار احیاء التراث العربى، بیروت، چاپ سوم، 1420ق.
- 45. فیومى، احمد بن محمد، المصباح المنیر، قم، چاپ دوم، 1414ق.
- قمى مشهدى محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى - تهران، چاپ اول، 1368 ش.
- کاظمی، فاضل، جواد بن سعد اسدى، مسالک الأفهام إلى آیات الأحکام، 4 جلد، ه ق
- کرکى، محقق ثانى، على بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه آل البیت؟عهم؟، 1414ق.
- کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، دارالکتب‌الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار، مؤسسة الطبع و النشر، بیروت - لبنان، اول، 1410 ه ق
- محقق ثانى، على بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، مؤسسه آل البیت؟عهم؟، قم، دوم، 1414ق
- محقق سبزوارى، محمد باقر بن محمد مؤمن، کفایة الأحکام، دفتر انتشارات اسلامى، قم، اول، 1423ق.
- محقق، نجم الدین، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام، مؤسسه اسماعیلیان، قم، دوم، 1408ق
- مغنیه محمد جواد، تفسیر الکاشف، دار الکتب الإسلامیة - تهران، چاپ اول، 1424 ق.
- مفید، محمّد بن محمد بن نعمان عکبرى، المقنعة، کنگره جهانى هزاره شیخ مفید؟ره؟، قم، اول، 1413ق
- نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، 43 جلد، دار إحیاء التراث العربی، بیروت - لبنان، هفتم، 1404 ه ق
- 57. نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، هفتم، 1404ق.
- وحید خراسانى، حسین، منهاج الصالحین، مدرسه امام باقر؟ع؟، قم، پنجم، 1428ق
- 59. یزدى، سید محمد کاظم، العروة الوثقى (المحشّى)، دفتر انتشارات اسلامى، قم، اول، 1419ق.
- 60. یزدى، محمد، فقه القرآن، مؤسسه اسماعیلیان، قم، اول، 1415ق
)