مطالعات فقه تربیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته تخصصی مؤسسه عالی فقه و علوم اسلامی و دانشجوی دکتری جامعة المصطفی

2 العالمیة، قم، ایران 126

3 گروه آموزشی علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان

10.22034/mft.2025.20452.1426

چکیده

این مقاله به‌بررسی تربیت عبادی و دلالت‌های نماز کودک، در زمینه فقه تربیتی و بررسی نظرات فقیهان دربارۀ نماز کودک می‌پردازد. هدف اصلی تحقیق تحلیل اقوال فقیهان دربارۀ مشروعیت و تمرینی بودن نماز کودک و دلالت‌های تربیتی آن و توصیه‌هایی براساس یافته‌ها به‌مربیان است. روش تحقیق شامل توصیفی تحلیلی و تجویزات تربیتی از طریق کشف ملازمات عقلی و برهان انّی و دلالت‌شناسی پس‌رونده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که در مورد عبادت کودک، پنج دیدگاه وجود دارد که به‌دو قول عمده رجوع می‌کنند. برخی آن را تنها تمرینی و بدون ثواب می‌دانند، در حالی که دیگران آن را شرعی و دارای ثواب تلقی می‌کنند. هم‌چنین، دلالت‌های تربیتی نماز کودک به‌عنوان یک ابزار تربیتی، به‌رشد شناختی و اخلاقی کودک کمک می‌کند و به‌شکل‌گیری رفتارهای مثبت و توسعه تفکر انتقادی منجر می‌شود. این روی‌کرد نه‌تنها به‌تدریج فهم دین را تسهیل می‌کند، بلکه انگیزه و رغبت بیشتری را در کودک برای انجام عبادات ایجاد می‌کند. در نهایت، این پژوهش توصیه‌هایی برای مربیان دارد که به‌درک بهتر نقش نماز در تربیت دینی و اخلاقی کودکان و طراحی روش‌های آموزشی موثر کمک می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Child's Prayer Between Legitimacy and Practicing and Its Educational Implications

نویسندگان [English]

  • Abbasalii Timouri Asgaran 1 2
  • seyednaghi mousavi 3

1 Graduate of the Higher Institute of Jurisprudence and Islamic Sciences and PhD Student at Al-Mustafa University, Qom, Iran

2

3 Educational Sciences Training Group, Farhangian University

چکیده [English]

This article examines the devotional education and implications of children's prayer in the context of educational jurisprudence and reviews the opinions of jurists regarding children's prayer. The main aim of the research is to analyze the statements of jurists concerning the legitimacy and practice of children's prayer and its educational implications, along with recommendations based on the findings for educators. The research method includes descriptive-analytical approaches and educational prescriptions through discovering logical necessities and backward reasoning. The results indicate that there are five viewpoints regarding children's worship, which refer to two main opinions. Some consider it merely a practice without reward, while others view it as legitimate and rewarding. Additionally, the educational implications of children's prayer, as a pedagogical tool, contribute to the cognitive and moral growth of the child and lead to the formation of positive behaviors and the development of critical thinking. This approach not only gradually facilitates understanding of religion but also creates greater motivation and desire in the child to perform acts of worship. Ultimately, this research offers recommendations for educators to enhance their understanding of the role of prayer in the religious and moral education of children and to design effective educational methods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Religious education
  • devotional education
  • prayer teaching
  • habituation
  • educational jurisprudence
  • educational analysis
  1. قرآن کریم.

    1. ابن ادریس حلی، محمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامى 1410.
    2. اسحاقی، سید حسین، «عوامل تاثیرگذار برتربیت دینى کودک»، پیام زن، ش. 226، دی 1389.
    3. اعرافی، علی‌رضا؛ موسوی، سید نقی، «گسترش موضوع فقه نسبت به‌رفتارهاى جوانحى»، فقه، ۱۸، ش. ۷۰، دی 1390.
    4. افشانی، ‌سید‌علی‌رضا، ذاکری‌هامانه، ‌راضیه، و عسکری‌ ندوشن، ‌عباس، «نقش دین‌داری در تبیین میزان احساس امنیت اجتماعی؛ (مطالعه‌ای در شهر یزد)»، مطالعات اجتماعی ایران، 29، ش. 9، 1394.
    5. الشیبانی، احمد، مسند احمد بن حنبل، اول، ۴۵ ج، بیروت، موسسۀ الرسالۀ، 1421.
    6. جهانبخش، فاخته، «تفکر منطقی چیست و راه‌های تقویت آن»، 1402.
    7. حر عاملی، محمد، وسایل الشیعة، ۳۰ ج، قم، موسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، 1409.
    8. حسینی مراغی، عبد الفتاح بن علی، العناوین الفقهیه، 2 ج، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1417.
    9. خزاعی، ‌سعید، و خزاعی، ‌سهیلا، «سلامت معنوی ـ آموزش و پرورش کودکان»، فرهنگ و ارتقای سلامت، 7، ش. 3، 1398.
    10. خسروی‌زاده، امید، «تحلیل تاثیر نظریه یادگیری مشارکتی ویگوتسکی برتوسعه مهارت‌های گروهی»، پژوهش و نوآوری در تربیت و توسعه، ۳، ش. ۱، 1402.
    11. خویی، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهة، 7 ج، نجف، انتشارات قدیر، 1371.
    12. خویی، سید ابوالقاسم، موسوعه الامام الخویی، ۳۳ ج، قم، مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخویی، 1418.
    13. دهقان، جلال، و زنجانی، محمود جمال الدین، «پژوهشی پیرامون عبادت صبی از دیدگاه فقه امامیه»، دانشگاه امام صادق علیه السلام-پژوهش‌نامه فقه اجتماعی، 3، ش. 5، 1393. شناسه دیجیتال:10.30497/fiqh.2014.1974.
    14. دهقانی تفتی، محمدحسین، و ابراهیمی پاسندی، محمد مهدی، «توصیف فقهی حکم عبادات صبی‌‌از منظر فقهای امامیه»، تهذیب الاحکام عن موالی الامام رضا (ع)، 1، ش. 1، 1401.
    15. ذوقی، ‌فاطمه و هم‌کاران، «بررسی یادگیری مهارت‌های روانی - حرکتی و سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان دوره ابتدایی»، همایش ملی تحقیقات میان رشته‌ای در مدیریت و علوم انسانی، 6، ش. 6، 1402.
    16. سرور، شادی، «کاربرد نظریۀ پیاژه در تدریس»، مقاله ارائه شده در نهمین همایش علمی پژوهشی توسعه و ترویج علوم تربیتی و روانشناسی ایران، تهران، 1402.
    17. شعاع‌کاظمی، ‌مهرانگیز، میر‌محمد‌حسین‌اوشانی، ‌سیده‌آتنا، و نقیب، ‌فرزانه، «رابطه آموزه‌های دینی والدین و رشد اخلاقی کودکان دبستانی»، پژوهش در مسایل تعلیم و تربیت اسلامی، 29، ش. 23، 1394.
    18. شهریاری نسب، سروش، و دهقانی، فرزاد، «بررسی تاثیر ناخودآگاه در شکل‌گیری هویت انسان (با تأکید برقرآن و روایات)»، سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، ۶، ش. ۱۹، 1394.
    19. شورای عالی انقلاب فرهنگی، سند ملی حقوق کودک و نوجوان، ۱ ج، تهران، شورای عالی انقلاب فرهنگی، 1400.
    20. شیخ صدوق، محمد، من لایحضره الفقیه، ۴ ج، قم، دفتر انتشارات اسلامى (جامعه مدرسین)، 1413.
    21. شیخ طوسی، محمد، المبسوط فی فقه الامامیه، 8 ج، تهران، کتابفروشی مرتضوی، 1387.
    22. صندوق کودکان سازمان ملل متحد در ایران، پیمان‌نامه حقوق کودک، تهران، 1400.
    23. علامه حلی، حسن، مختلف الشیعه، ۹ ج، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1413.
    24. غباری‌بناب، ‌باقر، و راقبیان، ‌رویا، «آموزش صبر به‌کودکان برای ارتقای سلامت معنوی آنان:راهنمای والدین»، فرهنگ و ارتقای سلامت، 1، ش. 1، 1396.
    25. غدیری، عبد الله، القاموس الجامع للمصطلحات الفقهیة، ۱ ج، بیروت‌، حارۀ حریک، 1418.
    26. غلامی، زهرا، «اریکسون»، آبان 1393. <http://pajoohe.ir>.
    27. قادری مقدم، محمدابراهیم، و سبحانی نژاد، مهدی، «بازشناسی دلالت‌های تربیتی نماز از دیدگاه امام خمینی(ره)»، معرفت اخلاقی، سوم، ش. 11، 1391.
    28. قمرانی، امیر، و میراحمدی، سیده هاجر، «کشف ادراک کودکان دارای اختالل نارسایی توجه / بیش فعالی از نیکوکاری»، مطالعات وقف و امور خیریه، ۲، ش. ۱، 1403.
    29. کراجکی، محمد، کنز الفوائد، 2 ج، قم، دار الذخائر، 1410.
    30. کلینی، محمد، الکافی، ۸ ج، تهران، دار الکتب الإسلامیه، 1407.
    31. محقق حلی، جعفر، المعتبر فی شرح المختصر، ۲ ج، قم، مؤسسه سید الشهدا(ع)، 1407.
    32. محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، 14 ج، قم، موسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، 1414.
    33. موسوی، سید رضا، و شمس الدینی، خداداد، «اهمیت نماز از منظر قرآن کریم و دلالت‌های تربیتی آن»، قرآنی کوثر، 52، ش. 15، 1394.
    34. موسوی، سید نقی، «دلالت‌شناسی از گزاره‌های فقه تربیتی»، مطالعات فقه تربیتی، 26، ش. 12، 1395.
    35. نراقی، احمد، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، ۱۹ ج، قم، موسسة آل البیت (ع)، 1415.
    36. یوسفی، حسین، «راهکارهای پرسش‌گری در ترغیب کودکان و نوجوانان به‌ فعالیت‌های پژوهشی»، 1390.