نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
گروه علمی فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه عدالت، تهران، ایران
چکیده
احکام الهی افعال مکلفان، در فقه اسلامی اعم از احکام اولیه و ثانویه است. احکام اولیه در اصطلاح فقهی، احکام ذاتی نیز خوانده می‌شوند. این احکام، بر اساس مصالح و مفاسد صادر شده و از ثبات برخوردار است. احکام ثانویه مبتنی بر عناوینی مانند اکراه، اضطرار، عسروحرج، و تقیه و به‌طور کلی با در نظر گرفتن حالات عارضِ بر موضوع، جعل می‌شود که با از بین رفتن عناوین عارضی، حکم شرعی ثانوی نیز برداشته می‌شود.
عزاداری امام حسین (ع)، مکتب تربیتی زندۀ اسلامی و شیعی است که مبتنی بر تکالیف الهی از جمله لزوم تعظیم شعایر الهی شکل گرفته است. قمهزنی، یکی از شیوه‌های سوگواری امام حسین (ع) است. دربارۀ حکم فقهی «جواز» به‌دلیل صدق ملاک تعظیم شعایر یا «حرمت» آن به‌دلیل وهن در دین و مذهب، اختلاف است.
پرسش پژوهش حاضر این است که حکم اقامۀ شعایر الهی در قمهزنی، از منظر فقه و تربیت چیست؟ ادلۀ عمدۀ قایلان به‌حرمت ذاتی، دو قاعدۀ فقهی «لا ضرر» و «نفی عسروحرج» است، اما حاصل نقد مفاد ادلۀ فوق، عدم کفایت و دلالت دو قاعده فوق بر تحریم ذاتی قمهزنی است. البته تحریم قمهزنی مبتنی بر حکم ثانوی (وهن شریعت و مذهب) و نیز آسیب‌‌‌های منفی تربیتی آن، قابل انکار نیست.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Critique of Establishing Hosseini Rituals in Qama-Zani from the Perspective of Jurisprudence and Education
نویسنده [English]
- VALIOLLAH MOHEBI ASHANI
Department of Jurisprudence and Foundations of Islamic Law, Justice University, Tehran
چکیده [English]
Divine rulings regarding the actions of the obligated are part of Islamic jurisprudence, encompassing both primary and secondary rulings. Primary rulings, in jurisprudential terminology, are also referred to as inherent rulings. These rulings are issued based on benefits and harms and are characterized by stability. Secondary rulings are based on titles such as coercion, necessity, hardship, and precaution, and are generally formulated considering the circumstances affecting the subject, which, when the incidental titles are removed, the secondary legal ruling is also lifted. Mourning for Imam Hussein (PBUH) is a living educational school of Islam and Shiism, rooted in divine obligations, including the necessity of honoring divine rituals. Qama-zani is one of the mourning practices for Imam Hussein (PBUH). There is a dispute regarding the jurisprudential ruling of "permissibility" due to the fulfillment of the criteria for honoring rituals or "prohibition" due to its derogatory implications for religion and sect. The research question is: What is the ruling on establishing divine rituals in qama-zani from the perspective of jurisprudence and education? The main arguments for those who advocate for inherent prohibition are based on two jurisprudential principles: "No harm" and "Negation of hardship." However, a critique of the above principles reveals their inadequacy and lack of relevance to the inherent prohibition of qama-zani. Nevertheless, the prohibition of qama-zani based on secondary rulings (derogation of the Shari'ah and sect) and its negative educational impacts cannot be denied.
کلیدواژه‌ها [English]
- : Qama-zani
- no harm
- negation of hardship
- derogation
- prohibition
- education
قرآن کریم.
- ابن درید، محمد بن‌حسن، جمهرةاللغة، بیروت، بی‌نا، بی‌تا.
- ابن طاووس، سیدعلی، الإقبال بالأعمال الحسنة؛ قم، دفترتبلیغات اسلامی، 1376ش.
- ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه- قم، بی‌نا، بی‌تا.
- ابن منظور، ابو الفضل، جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعة والنشر و التوزیع، 1414ق.
- ازهری، محمدبن احمد، تهذیب اللغة، بیروت، بی‌نا، بی‌تا.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، لبنان – سوریه، دار العلم – دار الشامیه، 1412ق.
- امین، سید محسن، التنزیه فی اعمال الشبیه، بیروت، مطبعه العرفان، 1347ق.
- انصاری، مرتضی بن محمد، فرائد الأصول، قم، بی‌نا، 1428ق.
- انصاری، مرتضی بن محمد، رسایل فقهیه، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1414ق.
- ایروانی، علی، نهایة النهایة، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، بی‌تا.
- بحرالعلوم، محمد بن محمد تقی، بلغة الفقیه، تهران، منشورات مکتبة الصادق، 1403ق.
- بحرانی، شیخ یوسف، الحدائق الناضره، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به‌جامعه مدرسین، 1405ق.
- تبریزی، میرزاجواد، رساله فی لبس السواد، (بی‌نا)، بی‌تا.
- تبریزی، میرزاجواد،صراط النجاه، دارالصدیقه الشهیده ع، 1427ق.
- جزایری، محمد جعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة، قم، بی‌نا، 1415ق.
- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، بیروت، دار العلم للملایین، 1410ق.
- حسّون، محمد، قرائة فی رسالة التنزیه، بی‌نا، بی‌تا.
- حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تذکرة الفقها، قم، مؤسسه‌آل‌البیت ع، 1414ق.
- حلّی، فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف، ایضاح الفوائد، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق.
- خامنه‌اى، سید على، اجوبة الاستفتاءات (فارسى) قم، دفتر معظم له، 1424ق.
- خراسانی، محمد کاظم، کفایة الأصول، قم، موسسة آل البیت ع، 1409ق.
- خمینى، سید روح‌الله، استفتاءات، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1422ق.
- خمینى، سید روح‌الله، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، بی‌تا.
- خویی، سید ابوالقاسم،صراط النجاه، قم، نشر منتخب، 1416ق.
- سکاکی، ابو یعقوب یوسف بن ابی بکر، مفتاح العلوم، بیروت، دارالکتاب‌های العلمیة، بی‌تا.
- صافی گلپایگانی، لطف‌الله، جامع الأحکام، قم، انتشارات حضرت معصومه علیها السلام، 1417ق.
- صدر، محمدباقر، قاعدة لاضرر و لا ضرار، قم، بی‌نا، 1420ق.
- طباطبایی المجاهد، محمد بن علی، مفاتیح الأصول، قم، بی‌نا، 1296ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، قم، دارالثقافة، 1414ق.
- طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان) تهران، بی‌نا، 1407ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به‌جامعه مدرسین، 1407ق.
- عراقی، ضیاءالدین، قاعدة لاضر و لاضرار، قم، بی‌نا، 1418ق.
- عسکری، حسن بن عبد‌الله، الفروق اللغویه، بیروت، 1400ق.
- فاضل لنکرانى، محمد، جامع المسایل (فارسى - فاضل)، قم، انتشارات امیر قلم، بی‌تا.
- فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، بیروت (بی نا)، 1415ق.
- فیومی، احمد بن مخمد مقری، المصباح المنیر، قم، منشورات دار الرضی، بی‌تا.
- قمّی:صدوق، محمّد بن علی بن بابویه، معانی الأخبار، قم، دفترانتشارات اسلامی وابسته به‌جامعه مدرسین، 1403ق.
- کلینی، محمد بن‌یعقوب، الکافی، تهران، اسلامیه، 1407ق.
- مدنی سید علیخان بن احمد، الحدائق الندیه فی شرح الفوائد الصمدیه، قم، ذوی القربی، بی‌تا.
- مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس، بیروت، (بی نا)، 1414ق.
- مرعشى نجفى، سید شهاب الدین، السرقة على ضوء القرآن و السنة، قم، انتشارات کتابخانه آیة‌الله مرعشى، 1424ق.
- مکارم شیرازى، ناصر، استفتاءات جدید، قم، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام، 1427ق.
- نایینی، محمد حسین، أجود التقریرات، قم، بی‌نا، 1352ش.
یزدى، سید محمد کاظم، العروة الوثقى مع تعلیقات الفاضل، قم، مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام، بی‌تا.
)