نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• کریم محمدی ^{1، 2}
• سید عباس موسوی ^{3، 4}
• سید رضی موسوی ^{5، 6}

¹ پژوهشگر جامعة المصطفی

² العالمیة، مشهد، ایران

³ محقق جامعة المصطفی

⁴ العالمیة، افغانستان

⁵ مدرس جامعة المصطفی

⁶ العالمیة، مشهد، ایران.

چکیده

مسئله وفای «وعده» و پرهیز از خلف آن، از دیرباز در آموزه‌های دینی و متون اخلاقی، مورد توجه بوده و در منابع اسلامی، به‌عنوان یکی از اصول صداقت و مسئولیت‌پذیری، جایگاه ویژه‌ای دارد. پرورش شخصیت افراد به پایبندی وفای «وعده» و پرهیز از خلف آن، وابسته است. تبیین جایگاه تربیتی خلف «وعده» در مباحث فقهی و بررسی چندبُعدی احکام شرعی مرتبط با آن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این پژوهش، باهدف بازشناسی حکم فقهی خلف «وعده» به روش توصیفی-تحلیلی و روش فیش‌برداری از منابع کتابخانه‌ای با رویکرد فقه تربیتی به تفکیک میان حکم الزامی و غیر الزامی خلف «وعده» پرداخته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بسیاری از موارد خلف «وعده» تحت عناوین دیگری مانند «کذب»، «اضطرار»، «حرج» و «اضرار به غیر»، حکم فقهی خاص خود را دارند. خلف «وعده»، در موارد «وعده»‌ های حتمی که فرد مقابل بر اساس آن برنامه‌ریزی کرده و منتفع می‌شود، حرام است؛ اما در مواردی که «وعده» حتمی نیست و طرف مقابل متضرر نمی‌شود، الزام فقهی وفای «وعده» وجود ندارد. این احکام، با اصول تربیتی نظیر صداقت، نیت جدی در کلام، مسئولیت‌پذیری و عدالت‌محوری منطبق است. پرورش شخصیت و نظم اجتماعی مبتنی بر اصول فوق، رهیافت دیگر این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها

• وفای به عهد
• خلف «وعده»
• کذب
• شرط ابتدایی
• فقه تربیتی

موضوعات

• فقه تربیتی

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential Requirements and Exceptions of "Promise" from an Educational Jurisprudence Perspective

نویسندگان [English]

• Karim Mohammadi ^{1 2}
• Seyed Abbas Mosavi ^{3 4}
• Seyed Razi Mosavi ^{5 6}

¹ Researcher at Al-Mustafa International University, Mashhad, Iran

²

³ Researcher at Al-Mustafa International University, Afghanistan.

⁴

⁵ Teacher at Al-Mustafa International University, Mashhad, Iran

⁶

چکیده [English]

The issue of fulfilling "promises" and avoiding their breach has long been a focus in religious teachings and ethical texts, holding a special place in Islamic sources as one of the principles of honesty and accountability. The development of individuals' character is dependent on adherence to fulfilling promises and avoiding their breach. Clarifying the educational significance of breaching promises in jurisprudential discussions and examining the multifaceted legal rulings related to it is of particular importance. This research aims to identify the jurisprudential ruling on breaching promises through a descriptive-analytical method and library research with an educational jurisprudence approach, distinguishing between obligatory and non-obligatory rulings on breaching promises. The findings indicate that many cases of breaching promises fall under other categories such as "lying," "necessity," "hardship," and "harm to others," each having its own specific jurisprudential ruling. Breaching a promise is forbidden in cases of definite promises where the other party has planned based on it and benefits from it; however, in cases where the promise is not definite and the other party does not suffer harm, there is no jurisprudential obligation to fulfill the promise. These rulings align with educational principles such as honesty, sincere intention in speech, accountability, and justice orientation. The cultivation of character and social order based on these principles is another approach of this research.

کلیدواژه‌ها [English]

• Fulfilling promises
• breaching promises
• lying
• initial condition
• educational jurisprudence