نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، تهران، ایران
2 دانشجوی دکترای رشته مدرسی معارف اسلامی، گرایش انقلاب اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، تهران، ایران
چکیده
مسجد به عنوان مهم‌ترین پایگاه دینی مسلمانان، مکانی ارزشمند برای رشد معنوی تمامی اقشار جامعه است. با این وجود، تعداد قابل توجهی از فقها، به استناد روایات، به کراهت حضور کودکان در مسجد فتوا داده‌اند؛ ولی در مقابل، برخی دیگر از فقها این کراهت را، برای کودکانی با شرایطی خاص دانسته‌اند. برخی نیز، قائل به استحباب یا اولویت و یا رجحان آوردن معمول کودکان به مسجد شده اند. آیا شارع، مؤمنان را از آوردن کودکان به مسجد نهی کرده یا ورود آنها را همانند دیگران می‌داند؟ از آنجایی که عدم تحلیل و پاسخ صحیح به این‌گونه سؤالات، موجب معضلاتی در امر تربیت کودکان در مسجد شده و ممکن است به عنوان مستمسکی برای عدم حضور کودکان در مسجد استفاده شود، با مطالعه در منابع روایی و بررسی دیدگاه‌ها و ادله فقهای عظام و سیره عملی حضرات معصومان (علیهم السلام) با روش توصیفی تحلیلی و با بهره‌گیری از ابزار کتابخانه‌ای، به تبیین ابهامات موجود پرداخته شده است. برخی از قرائن و شواهد حاکی است مراد روایات وارده، تنها کودکان غیرممیزی است که در مسجد قابل اعتماد نیستند. در سیره نیز هیچ گزارش و نشانه‌ای بر کراهت آوردن کودکان به مسجد به چشم نمی‌خورد؛ بلکه برعکس، گزارشات تاریخی مخالف دارد؛ لذا این دسته از گزارشات با روایات ناهیه ضعیف السند، وجه جمعی ندارد و استحباب یا اباحه آوردن کودکان به مسجد، بر کراهت ترجیح دارد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Examining the Educational Role of Children's Presence in the Mosque from the Perspective of Imamite Jurisprudence
نویسندگان [English]
- yaser takfallah 1
- saeid karami 2
1 Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.
2 Ph.D. student in Islamic Studies, Islamic Revolution, Allameh Tabatabai University (RA), Tehran, Iran
چکیده [English]
The mosque, as the most important religious base for Muslims, is a valuable place for the spiritual growth of all segments of society. However, a significant number of jurists, citing narrations, have issued fatwas regarding the disapproval of children's presence in the mosque; conversely, some other jurists have considered this disapproval applicable only to children with specific conditions. Some have even advocated for the recommendation or priority of bringing children to the mosque. Has the legislator prohibited believers from bringing children to the mosque, or does he regard their entry as equivalent to that of others? Given that the lack of proper analysis and response to such questions has caused issues in the education of children in mosques and may serve as a pretext for their non-attendance, this study examines the ambiguities by reviewing narrations and analyzing the views and evidence of esteemed jurists, as well as the practical conduct of the Immaculate Ones (peace be upon them), using a descriptive-analytical method and library resources. Some indications and evidence suggest that the narrations refer only to children who are not trustworthy in the mosque. Furthermore, there are no reports or signs in the practical conduct that indicate disapproval of bringing children to the mosque; on the contrary, historical reports oppose this view. Therefore, these reports do not reconcile with the weak-sourced prohibitive narrations, and the recommendation or permissibility of bringing children to the mosque takes precedence over disapproval.
کلیدواژه‌ها [English]
- Mosque
- children's presence
- Islamic jurisprudence
- jurists
- education
* قرآن کریم.
* نهج البلاغه.
- آخوند خراسانى، محمد کاظم بن حسین، کفایة الأصول، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، چاپ اول، 1409ق.
- اشتهاردی، شیخ علی‌پناه، مدارک العروة، تهران، دارالآسوة للطباعة و النشر، چاپ اول، 1417ق.
- اردبیلی، محمد بن احمد، مجمع الفائدة والبرهان، تصحیح مجتبی عراقی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، بی‌تا.
- انصاری، مرتضی، رسائل فقهیة، قم، اول، 1415ق.
- تِرْمِذی، ابوعیسی محمدبن عیسی، سنن الترمذی، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
- حسینی عاملی، سید جواد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة للفقیه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی 1416ق.
- حرّ‌عاملی، محمّدبن‌حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل‌البیت، 1409ق.
- حلّی اسدی، ابن فهد، عُدّةُ الدّاعی و نَجاحُ السّاعی، قم، دارالکتاب الاسلامی، 1407ق.
- حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، محقق: بقال، عبدالحسین محمدعلی، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1408ق.
- حلّی، حسن‌بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل‌البیت، اول، 1414ق.
- ــــــــــــــــ ، نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام، قم، مؤسسه آل‌البیت، اول، 1419ق.
- ــــــــــــــــ ، ارشاد الاذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
- سبزواری، سید عبدالاعلی، مهذب الاحکام، قم، مؤسسۀ المنار، 1413ق.
- شهید اول، محمدبن مکی، الدروس الشرعیه، چاپ سنگی، بی‌جا، بی‌تا.
- ـــــــــــــــ ، ذکری الشیعة فی احکام الشرعیة، چاپ سنگی، خط کرمانی، 1272ق.
- شهیدثانی، ال‍رّوضة ال‍ب‍ه‍ی‍ة فی شرح ال‍ل‍م‍عة ال‍دّم‍ش‍ق‍یّ‍ة، قم، انتشارات داوری، اوّل، 1410ق.
- ــــــــــــــــ ، مسالک الافهام، مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1416ق.
- صبحی، صادق، فهرس الالفاظ الغریبه المشروحه نهج‌البلاغة، قم، مؤسسة دار الهجرة، 1414 ق.
- صدوق، ابوجعفر محمدبن علی، من لایحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، 1413ق.
- ـــــــــــــــ ، الأمالی، تهران، نشر کتابچی، 1376.
- ـــــــــــــــ ، علل الشرائع، نجف، المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۵ق.
- ـــــــــــــــ ، الخصال، تصحیح علی اکبر غفاری، جامعه مدرسین، ۱۴۰۳ ق.
- طباطبایی کربلایی، سیدعلی، ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل‌البیت، اول، 1418ق.
- طوسی، محمدبن حسن، تهذیب الاحکام، بیروت، دارالأضواء، 1406ق.
- ــــــــــــــــ ، الخلاف، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1407ق.
- عراقی، ضیاءالدین، نهایة الأفکار، قم، مؤسسه نشر اسلامی، سوم، 1417ق.
- فیض کاشانی، ملامحسن، مفاتیح الشرایع، قم، مطبعه، خیام، ۱۴۰۱ق.
- قمی، ابوالقاسم، مناهج الأحکام، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1420 ق
- کرکی، علی‌بن الحسین، جامع المقاصد، قم، مؤسسه آل‌البیت، اول، 1408ق.
- کرمی، سعید، بررسی فقهی کارکردها و فعالیت‌های نوین مساجد، سطح سه حوزه علمیه قم، 1397.
- کلینی، محمّد‌بن‌یعقوب، الکافی، بیروت، دارالأضواء، 1405ق.
- مجلسی، محمدتقی، روضة المتقین فی شرح من‌لایحضره الفقیه، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، 1406ق.
- ــــــــــــــ ، لوامع صاحبقرانی، قم، انتشارات اسماعیلیان، دوم، 1414ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسّسه الوفاء، 1404ق.
- ـــــــــــــــ ، مِرآةُ العُقول فی شرحِ أخبار آلِ الرَسول، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1363.
- ـــــــــــــــ ، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، اول، 1406ق.
- مقدس اردبیلی، احمدبن محمد، مجمع الفائدة والبرهان، قم، مؤسسه نشر اسلامی، اول، 1403ق.
- موسوی خوئی، سیدابوالقاسم، مصباح الاصول، قم، مکتبة الداوری، چاپ پنجم، 1417ق.
- موسوی عاملی، محمدبن علی، مدارک الأحکام، بیروت، مؤسسة آل‌البیت، اول، 1411ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی، 1365.
)