نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
گروه فقه تربیتی،جامعة المصطفی العالمیة، پاکستان
چکیده
تربیت اسلامی، ساحت‌های مختلفی دارد و «تربیت اخلاقی»، یکی از مهمترین این ساحت‌ها است. «تربیت اخلاقی» معمولاً بر عهده والدین، خانواده‌ها، مربیان و حکومت اسلامی است. مقصود از تربیت اخلاقی «فرآیند زمینه سازی و به کارگیری شیوه‌هایی جهت شکوفایی، تقویت و ایجاد صفات رفتارها و آداب اخلاقی و اصلاح و از میان بردن صفات، رفتارها و آداب، غیراخلاقی در خود انسان یا دیگری» است.«تربیت اخلاقی» جامعه اسلامی بدون برنامه‌ریزی امکان پذیر نیست. بدیهی است که اجرای بخشی از برنامه‌های مذکور، تنها از طریق حکومت اسلامی قابلیت تحقق دارد. این تحقیق، در صدد پاسخ به این سؤال است که مسئولیت «تربیت اخلاقی» جامعه، بر عهده کیست؟ و حکم فقهی آن چیست؟ این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی و شیوه اجتهادی و با طرح ادله عقلی و با استناد به آیات، روایات، سیره و قواعد عامه اثبات کرده است که یکی از وظیفه الزامى حکومت اسلامی، «تربیت اخلاقى» جامعه می‌باشد. وظیفه برنامه‌ریزی حکومت اسلامی در «تربیت اخلاقی» جامعه، از منظر «فقه امامیه» در اخلاقیات الزامی، الزامی است؛ اما بیش از این محدوده، مستحب است. این وظیفه حکومت اسلامی از نوع واجب عینی و توصلی هست که با انجام دیگران ساقط می‌شود و مشروط به قصد قربت هم نیست.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The Role of Islamic Government in Moral Education of Society from the Perspective of Imamia Jurisprudence
نویسنده [English]
- Muhammad latif mutahari
Dept. of Educational Jurisprudence, al-Mustafa Int’l University, Pakistan
چکیده [English]
Islamic education has various dimensions, and "moral education" is one of its most important aspects. "Moral education" is usually the responsibility of parents, families, educators, and the Islamic government. The purpose of moral education is "the process of creating and employing methods for the flourishing, strengthening, and establishing of behavioral traits and ethical manners, and the correction and elimination of unethical traits, behaviors, and manners in oneself or others." Moral education in Islamic society is not possible without planning. It is obvious that the implementation of some of these programs can only be realized through the Islamic government. This research seeks to answer the question of who is responsible for the "moral education" of society and what is its jurisprudential ruling. Using a descriptive-analytical method and jurisprudential approach, and with reference to rational arguments, verses, narrations, and general principles, it has been proven that one of the obligatory duties of the Islamic government is the "moral education" of society. The duty of the Islamic government in the "moral education" of society, from the perspective of "Imamia jurisprudence," is obligatory in ethics, but it is also recommended. This duty of the Islamic government is of a tangible and achievable nature, and it is not conditional on the intention of others for its fulfillment.
کلیدواژه‌ها [English]
- Religious education
- moral education management
- planning
- education system
- Imamia jurisprudence
* قرآن مجید
* نهج البلاغة
- ابن اثیر، مبارک، النهایه فی غریب الحدیث، قم: مؤسسه مطبو عاتی اسماعیلیان، 1367.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار احیاء التراث، بیروت: 1408ق.
- آشوری، داریوش، دانشنامه سیاسی، تهر ان: انتشارات مروارید، 1366.
- اعرافی، علیرضا، فقه تربیتی، تحقیق ونگارش: سید نقی موسوی، قم: مؤسسه اشراق، اول، 1391.
- ایزدهی، سجاد، نقد نگرشهای حداقلی‌در فقه سیاسی، قم: پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی، 1392.
- توماس هابز، لویاتان، مترجم: حسین بشیریه، نشر نی، 1398.
- جعفری، لنگرودی، محمد جعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ناشر کتابخانه گنج دانش 1381.
- حاجی میرزایی، فرزاد، «مکی و مدنی»، در دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، به کوشش به علاالدین خرمشاهی، تهران: دوستان ناهید، ۱۳۷۷ش.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعة، قم:مؤسسة آل البیت، الطبعة الثانیة، 1414ق.
- حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1412ق.
- خراسانی هروی، محمد کاظم، کفایة الاصول، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، بی تا.
- خمینی، روح الله، البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، اول، 1407.
- خویی، ابوالقاسم، اجود التقریرات (تقریرات بحث محقق نائینى)، قم: مؤسسه مطبوعات دینى، 1369.
- در آمدی برجامعه‌شناسی، تاریخچۀ جامعه‌شناسی، قم: انتشارات سمت، اوّل، 1373.
- دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، تهر ان: انتشارات دانشگاه تهر ان، اول، 1373ش.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دفتر نشر کتاب، 1404ق، بی‌جا.
- زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس، المطبعة الخیریه، مصر، 1306ق.
- زحیلى وهبة بن مصطفى، المنیر فى العقیدة والشریعة والمنهج، دارالفکر المعاصر، بیروت، 1418 ق.
- سووه، توما.فرهنگ اصطلاحات اجتماعی واقتصادی. ترجمة خلیل مکّی، تهر ان: انتشارات رواق1358.
- صدر، محمدباقر، قاعده لاضرر و لاضرار، قم: دارالصادقین للطباعه و النشر، 1420ق.
- صدر، محمدباقر، الأسس الاسلامیة، بیروت: دار الفرات، 1989م.
- صدر، محمدباقر، دروس فی علم الأصول، قم: موسسه النشر الاسلامی، 1418ق.
- صلیبا، جمیل، واژه‌نامه فلسفه وعلوم اجتماعی، ترجمة کاظم برگ نیسی وصادق سجّادی، تهر ان: شرکت سهامی انتشار، 1370.
- طباطبایی، محمد حسین، المیزان، موسسة النشر الاسلامی، الطبعة السادسة، قم: 1421ق.
- طباطبایی، محمد حسین، ، نهایۀ الحکمة، قم: جامعه مدر سین، ١٤٢٤ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مکتبة العلمیة الاسلامیة، تهر ان: بی‌تا.
- عمید زنجانی، عباس‌علی‌عمید زنجانی، در آمدی برفقه سیاسی، تهر ان: امیر کبیر، 1383.
- فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم: نشر هجرت، دوم، 1409ق.
- فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، دارالکتب العلمیة، بیروت: 1415ق.
- فیض کاشانى ملا محسن، تفسیر الصافى، انتشارات الصدر، تهر ان: 1415 ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی، دارالاضواء، بیروت: 1413ق.
- کشی، محمدبن عمربن عبدالعزیزی، رجال الکشی، مشهد: نشر دانشگاه مشهد، 1490 ه ق.
- کینگ، ساموئل، جامعه‌شناسی، ترجمة ربیع مشفق همدانی، تهر ان: نشر سیمرغ، ششم.
- گولد، جولیوس وویلیام ل. کولب. فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه گروه مترجمان، تهران: نشر مازیار، اوّل.
- متقی هندی، علی بن حسام، کنزالعمال فی سنن الاقوال والافعال، مؤسسة الرسالة، بیروت: 1409ق.
- مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت: مؤسسه الوفاء، 1983 م.
- مسکویه، ابی علی، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، قم: انتشارات بیدار، بی تا،
- مصباح یزدی، محمد تقی، فلسفۀ اخلاق، قم: مؤسسه آموزشی وپژهشی امام خمینی، پائیز 1394.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مؤسسة الطباعة و النشر وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، الطبعة الاولی، تهر ان، 1416ق.
- مطهر ی، مرتضی، جامعه وتاریخ، تهران: انتشارات صدرا، هفدهم.
- معرفت، محمدهادی، ولایت فقیه، قم، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، 1377.
- مکارم شیراز ی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، پانزدهم، 1378.
- نورى، حسین، مستدر ک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، اول، 1408ق.
- همت بناری، علی، تعامل فـقه وتـربیت، قـم:آموزشی وپژوهشی امام خمینی، اول، ١٣٨٣.
45.ورعی، سید جواد، ﺣﻘﻮق و وﻇﺎﻳﻒ ﺷﻬﺮوﻧﺪان و دوﻟﺘﻤﺮدان، ﻗﻢ: دبیرخانه ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺒﺮﮔﺎن، 1383.
)