مطالعات فقه تربیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 گروه روان شناسی دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه. قم. ایران

10.22034/mft.2024.17475.1308

چکیده

از نظر قرآن، تکوین هویت آدمی و وصول به سعادت هر فرد، در گرو عمل صالح مبتنی بر ایمان است، در نظام تربیتی قرآن، وجود اسوه و الگو برای تحقق عمل صالح، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. قرآن کریم حضرت محمد- و حضرت ابراهیم%، را بعنوان اسوه حسنه در همه ابعاد تربیتی معرفی نموده است. ازآنجاکه لازمه شناخت جامع و کامل عمل، مستلزم شناخت مبادی تحقق و شناخت آثار آن است، این مقاله، با انتخاب این دو الگوی برجسته قرآنی و بررسی مبادی عمل نماز به دنبال بررسی این مسئله است که؛ الگوهای قرآنی در دعوت به نماز بر چه مبادی توجه و تأکید داشته‌اند؟ ازاین‌رو، با استفاده از روش تحلیل محتوا سعی شده تا معارف، جاذبه‌ها، گریزها و قصدهای زیربنایی عمل نماز شناسایی شود. نتایج پژوهش بیانگر این است که الگوهای قرآنی در دعوت خود به سه مبدأ معرفت، میل و اراده توجه نموده‌اند و توجه به مبدأ معرفتی و ارادی بیشتر از مبدأ میلی بوده است. برای فراهم نمودن زیرسازهای معرفتی نماز، لازم است معارف در پنج محور خداشناسی، نبوت، امامت، معاد، شریعت در زمینه‌های وحدانیت، ربوبیت و احاطه علمی خداوند، تقدم عمل اعتقادی بر عمل عبادی و ... در اختیار متربیان گذاشته شود. همچنین با عنایت به منفعت‌های اطاعت از خدا و... جاذبه‌ها و با بیان ضررهای عدم اطاعت از خدا و...، گریزهای لازم برای مبدأ میلی نماز، در مترتبان ایجاد و تقویت شود. راهکارهایی همچون تقویت رابطه متربی با اهل بیت ( و تقویت اخلاص، در اقامه نماز به نیت الهی مؤثر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Educational analysis of the Quranic verses inviting to prayer; Invitation to prayer based on its principles

نویسندگان [English]

  • fatemeh movahedi parsa 1
  • Ali hemmat banari 2

1 Educational Sciences Group, Teachers University, Tehran, Iran

2 Psychology Department, Al-Mustafa Al-Alamiya Community. Qom. Iran

چکیده [English]

 According to the Quran, the formation of human identity and achieving happiness for each individual is based on righteous actions rooted in faith. In the educational system of the Quran, the presence of a role model and example for the realization of righteous actions is an unavoidable necessity. The Quran introduces Prophet Muhammad and Prophet Abraham as exemplary figures in all educational dimensions. Since the prerequisite for a comprehensive understanding of action is the recognition of the principles of realization and the recognition of its effects, this article, by choosing these two prominent Quranic models and examining the principles of prayer, seeks to investigate the question of what principles the Quranic models emphasized in inviting to prayer. Therefore, using content analysis, an attempt has been made to identify the teachings, attractions, aversions, and underlying intentions of the act of prayer. The research results indicate that the Quranic models have focused on three principles of knowledge, will, and intention in their invitation, with more emphasis on the cognitive and intentional principles than the principle of will. In order to provide the cognitive foundations for prayer, it is necessary to make teachings in the five dimensions of theology, prophethood, imamate, resurrection, and sharia in the fields of divine unity, lordship, and the scientific encompassment of God available to the learners. Furthermore, with regard to the benefits of obedience to God and the necessary aversions for the principle of will in prayer, such as strengthening the relationship of the learner with the Ahl al-Bayt and strengthening sincerity in the performance of prayer for divine intention, are effective solutions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prayer
  • principles of action
  • human agency
  • Quranic models
  • exemplary figures
  • education
  1.  

    1. قرآن کریم، ترجمه پورجوادی، کاظم، 1372
    2. بابایى، احمد على، برگزیده تفسیر نمونه‏، تهران: دار الکتب الاسلامیه، ‏1382 ش‏.
    3. باقری، خسرو «آسیب وسلامت در تربیت دینی»، فصلنامه تربیت اسلامی: آسیب شناسی تربیت دینی، شماره 6، 1380.
    4. باقری، خسرو، «جستاری در امکان و فرایند تکوین دانش در علوم انسانی بر اساس اندیشه اسلامی»، مجموعه مقالات سمیناردانشگاه، جامعه و فرهنگ اسلامی، انتشارات وزارت علوم، خرداد 1379.
    5. باقری، خسرو، ، هویت علوم دینی، انتشارات وزارت فرهنگ، 1382.
    6. باقری، خسرو، نگاهی دوباره به تعلیم و تربیت اسلامی، انتشارات مدرسه، ج اول، 1382.
    7. باقری، خسرو، تدوین مبانی انسان شناختی اسلام برای علوم انسانی، پژوهشکده تعلیم و تربیت، 1382
    8. باقری، خسرو، «انسان به منزله عامل، بحثی تطبیقی در پیش فرض‌های روانشناسی»، فصلنامه حوزه و دانشگاه، شماره 9، 1375
    9. سجادیه، نرگس، «نگاهی به رویکرد تربیتی مونته سوری از منظر عاملیت انسان»، فلسفه تربیت، 4(2 )، 119-143، 1398.
    10. ثقفی تهرانی، محمد، روان جاویددر تفسیر قرآن مجید، دوره 5جلدی، انتشارات برهان، 1376.
    11. جوادی آملی، عبداللّه، تفسیر موضوعی قران کریم، رسول اکرم در قرآن، تهران:انتشارات صدرا، 1376.
    12. حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین، تفسیر اثنی عشری، تهران: انتشارات میقات، چاپ، 1363.
    13. رهنما، زین العابدین، ترجمه و تفسیر رهنما، تهران: انتشارات کیهان، 1346 ش.
    14. رضایی آدریانی، مظاهر، دیدگاه قرآن و روایات در باره کاهل نمازی و مطالعه موردی دانش آموزان دوره متوسطه اول مدارس خمینی شهر بهنماز و راهکارهای آن، پایان‌نامه ارشد، دانشگاه قم، 1396.
    15. صادق‌زاده، علیرضا، «آسیب شناسی تربیت دینی»، تربیت اسلامی، کتاب ششم، نشر تربیت اسلامی، 1380.
    16. عباسی مقدم، مصطفی، اسوه‌های قرانی وشیوه‌های تبلیغی آنان، انتشارات دفتر تبلیغات، قم 1379.
    17. علامه طباطبایی، محمد حسین، تفسیرالمیزان، دوره 23جلدی، انتشارات بنیاد علمی وفرهنگی علامه طباطبایی، 1370.
    18. قرائتى محسن‏، تفسیر نور، تهران‏: مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن‏، چ 11‏، 1383.
    19. قرائتی، محسن، سیره پیامبر اکرم با نگاهی به قرآن کریم، کتابخانه مجازی سایت مؤلف، 1386.
    20. مترجمان‏، تفسیر هدایت‏، جلد 1الی 18، بنیاد پژوهش­هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1377.
    21. مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، تهران: مرکز نشر کتاب، اول، 1380.
    22. مکارم شیرازى ناصر، تفسیر نمونه، تهران‏: دار الکتب الإسلامیة، دوره 27 جلدی، اول، 1374.
    23. موسوى همدانى سید محمد باقر، ترجمه تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏، دوره40جلدی، پنجم‏، 1374 ش‏.
    24. میرزا خسروانى، على رضا، تفسیر خسروى‏، تهران: انتشارات اسلامیه، ‏1390 ق.
    25. نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، تهران: انتشارات اسلامیه، اول، 1398ق.
    26. نرم‌افزار، جامع تفاسیر نور، شامل 184 تفسیر فارسی و... قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، 1386.
    27. نرم افزار، جامع التفاسیر، شامل 26 دوره تفسیر فارسی و...، خانه کتاب، 1386.
    28. یاوری، محمد جعفر، بررسی مفهوم اقامه نماز در آیات و روایات، پایان نامه ارشد، تربیت مدرس، 1379.
    29. هاشمی، مینا، بررسی رابطه متقابل ایمان و عمل از دیدگاه قرآن و روایات، پایان نامه ارشد، دانشکده اصول الدین قم، 1379.