مطالعات فقه تربیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علمی فقه تربیتی، جامعة المصطفی العالمیه، قم، ایران

2 گروه مدیریت دانشکده شهید محلاتی، قم، ایران

10.22034/mft.2023.15073.1258

چکیده

یکی از عناصر پایه نظام تربیتی، استفاده از روش‌های تربیتی مناسب برای رسیدن به تربیت مطلوب است. در میان روش‌های تربیت، روش الگوبرداری مبتنی بر انتخاب اسوه و الگویی ممتاز است که الگوبردار، شیوه و منش او را ملاک و معیار رفتار خود قرار می‌دهد. این نوشتار، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی انجام شد و هدف آن، بررسی کارکردهای مثبت و نیز، آسیب‌های احتمالی استفاده از روش الگوبرداری از منظر دینی، با بهره‏گیری از آیات قرآن و روایات پیامبر خدا و اهل‎بیتاست؛ کارکردهای الگوبرداری، اعم از بعد شناختی و عاطفی است و آسیب‎های پیرامون آن درباره ارکان مهم اسوه، الگوگزین و روش الگوبرداری می‎باشد.
از جمله مهم‎ترین کارکردهای مثبت این روش، شناخت ضعف‌ها و نقائص، معیار سنجش رشد صفات و تقویت گرایش به فضائل و کمالات است. مهم‎ترین آسیب‎های این روش، شامل الگوهای رشد نایافته، عدم دسترسی به الگو، بی‌دقتی الگوگزین در گزینش، بی‌انگیزگی او، ابهام در پیام‌ها و تأثیرگذاری تعصب و جهالت در روند الگوبرداری است. در نهایت، با مقایسه بین کارکردهای مثبت و آسیب‎های احتمالی روش الگوبرداری تربیت و با تکیه بر مستندات دینی، نتیجه‎گیری شد که این روش، علی‎رغم آسیب‎های احتمالی، ظرفیت بالایی برای بکارگیری در حوزه تعلیم و تربیت دارد؛ چون ابزار عملی در اختیار مربی است که تسهیل‎کننده جدی آموزش و انتقال آموزه‎ها است و با تقویت آگاهی و اقناع عمیق مخاطب، او را برای مواجهه با الگوهای غیرواقعی یاری می‎کند، پس می‎تواند منشأ تحولات تربیتی باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Functions and Challenges of Model-based Method of Education from a Religious Perspective

نویسندگان [English]

  • javad ebrahimi 1
  • roohollah ebrahimi 2

1 Depart of Educational Jurisprudence, al-Mustafa Int’l University, Qom, Iran

2 Department of Management, Faculty of Shahid Mahllati, Qom, Iran

چکیده [English]

One of the rudimentary elements of the educational system is the use of appropriate educational methods to achieve the desired education. Among the training methods, the role model method is based on the selection of an excellent role model, which makes the role model, his manner and character, the criterion and standard of his behavior. This writing was done using the analytical descriptive method, and its purpose is to investigate the positive functions and possible harms of using the model-based method from a religious perspective, by using the verses of the Qur'an and the traditions of the Prophet of God and the Ahl al-Bayt. The functions of the model-based method are both cognitive and emotional, and the harms surrounding it are about the important elements including the model, selection and the method involving the method of selecting the role model.
Among the most important positive functions of this method are the recognition of weaknesses and defects, the criterion for measuring the growth of the traits and strengthening the tendency towards virtues and perfections. The most important harms of this method include undeveloped patterns, lack of access to patterns, carelessness in selection of the model, lack of motivation, ambiguity in messages, and the influence of prejudice and ignorance in the adopting the model process. Finally, by comparing the positive functions and the possible harms of the model-based method of education and relying on religious documents, it was concluded that this method, despite the possible harms, has a high capacity to be used in the field of education. Because it is a practical tool at the disposal of the trainer, which is a serious facilitator of teaching and transfer of teachings, and by strengthening the awareness and motivation of the audience, it helps him face unrealistic patterns, so it can be the source of educational developments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • education
  • principle
  • form
  • method
  • model
قرآن کریم، ترجمه آیت‎الله ناصر مکارم شیرازی.‏
نهج ‏البلاغه، مترجم: دشتی، محمد، قم، انتشارات لقمان، چاپ دوم، 1379.
ابن فارس احمد، معجم مقاییس اللغه، محقق: عبدالسلام محمد هارون، قم، مکتب الاعلام اسلامی، اول، بی‎تا.
اعرافی، علیرضا، فقه تربیتی؛ اصول عام تربیت، تحقیق و نگارش سیدعنایت الله کاظمی، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، اول، 1401.
اعرافی، علیرضا، فقه تربیتی؛ مبانی و پیش‌فرض‌ها، تحقیق و نگارش سید نقی موسوی، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، اول، 1391.
باقری، خسرو، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران، انتشارات مدرسه، چاپ دوم، 1370.
بلاغى، سید عبد الحجت،حجة التفاسیر و بلاغ الإکسیر، قم، انتشارات حکمت، 1386.
جمعی از نویسندگان زیر نظر آیت‌الله مصباح یزدی، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، تهران، انتشارات مدرسه، چاپ اول، 1390ش.
جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة، دار العلم للملاین، بیروت، اول، 1410ق.
حاجی ده‌آبادی، محمدعلی، درآمدی بر نظام تربیتی اسلام، قم، انتشارات المصطفی، چاپ اول، 1398.
 داودی، محمد، سیره تربیتی پیامبر و اهلبیت( جلد سوم: تربیت اخلاقی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، دوم، 1388.
دلشادتهرانی، مصطفی، روشهای تربیت در نهج البلاغة، تهران، انتشارات دریا، چاپ اول، 1376.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن کریم، ترجمه حسین خداپرست، زیر نظر عقیقی بخشایشی، قم، دفتر نشر نوید اسلام، چاپ دوم، 1387ش.
 راوندى، قطب‌الدین، سعید بن عبدالله، فقه القرآن، قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى، دوم، 1405ق.
رهنمایی، سید احمد، درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت ارزشها، قم، مؤسسه‌ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، 1387ش.
شایان‎ مهر، علیرضا، دائرة المعارف تطبیقی علوم اجتماعی، کتاب اول، تهران، کیهان، اول، 1377.
شعاری نژاد، علی‌اکبر، فلسفه آموزش‌ و پرورش، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ دهم، 1390ش.
شکوهی، غلامحسین، مبانی و اصول آموزش‌ و پرورش، مشهد مقدس، به نشر، چاپ سیزدهم، 1372ش.
صاحب بن عباد، کافى الکفاة، اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغة، بیروت، عالم الکتاب، اول، 1414ق.
 صفوی، امان الله، «تعلیم وتربیت در راستای خشونت زدایی»، مجلهی علوم تربیتی، تهران: مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت)، اول، 1384.
طباطبایی، محمدرضا، صرف ساده، قم، دارالعلم، 1379، چهل و نهم، ص ۱۷۱.
فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، هجرت، دوم، 1410ق.
قائمی مقدم، محمدرضا، روشهای تربیتی در قرآن، تهران، انتشارات سمت، چاپ سوم، 1399ش.
قائمی مقدم، محمدرضا، روش‌های تربیتی در قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‎ها (سمت)، اول، 1391.
قطب، محمد، روش تربیتی اسلام، ترجمه سید محمد مهدی جعفری، شیراز: نشر دانشگاه شیراز، پنجم، 1375.
گروهی از نویسندگان؛ زیر نظر محمدتقی مصباح یزدی، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی)، دوم، 1391.
مازندرانى، محمد بن اسماعیل حائرى، منتهى المقال فی أحوال الرجال، قم، مؤسسه آل البیت(، اول، 1416ق.
مان، نرمان اِل. اصول روان‌شناسی: اصول سازگاری آدمی، ترجمه محمود ساعتچی، تهران: مؤسسه انتشارات امیر کبیر، دهم، 1368.
مصباح یزدی، محمدتقی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، پنجم، 1380.
مطهری، مرتضی، سیری در سیره نبوی، تهران، انتشارات صدرا، ششم، 1368.
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، قم، انتشارات صدرا، چاپ یازدهم، ۱۳۸۳.
مقرى فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، مؤسسه دارالهجره، بی‎تا.
 مهدی زاده، حسین، «آموزههای اسلامی در باب تقلید(با تأکید بر دورهی جوانی)»، مجله معرفت، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی)، شماره 67، 1382.
هوشیار، محمدباقر، اصول آموزش و پرورش، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم، 1335.
یعقوبی، جعفر، تفسیر کوثر، بی‌نا، نرم افزار جامع‌التفاسیر مرکز کامپیوتری علوم اسلامی(نور)، بی‌تا.