نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
عضو همکار گروه علمی معارف مدرسه علمیه شهابیه
چکیده
تربیت اجتماعی، از عرصه‌های مهم مسائل نوظهور فقهی در عصر حاضر است که بیان حکم فقهی آن لازم و ضروری است. در این میان، قواعد فقهی اجتماعی _ از جمله اهتمام به امور مسلمین به مثابه قاعده فقهی تربیت اجتماعی _ نقش بسزایی در توانمندی علم فقه برای پاسخ‌گویی به مسائل نوظهور در هر عصری را دارد؛ طوری‌که از طریق این قاعده و قواعد فقهی دیگر، احکام فقهی اثبات می‌شوند. از همین رو، تحلیل، تدوین و تنظیم قواعد فقهی تربیتی، به‌خصوص با توجه به تأثیر عنصر زمان و مکان در اجتهاد پویا برای کمک به استنباط حکم فقهی لازم و ضرورتی فقهی است.
این پژوهش تلاشی در جهت بررسی روایات اهتمام به امور مسلمین به‌عنوان یک قاعده فقهی تربیت اجتماعی است. در این تحقیق، روایات باب اهتمام و همچنین روایات متناسب با این باب و برخی کلمات فقها جهت پاسخ به مسئله، مورد بحث و استناد واقع شده است. طبق مفاد ادله یادشده، مسئولیت اجتماعی به صورت عام و در خصوص تربیت اجتماعی در چهارچوب وظیفه حکومت، خانواده، عالمان و عموم جامعه به اثبات رسیده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Examining the Ruling of Guiding the Ignorant from the Perspective of Educational Jurisprudence
نویسنده [English]
- Ali Azizian
Associate member of the scientific group of Shahabieh religious school
چکیده [English]
The guidance of the ignorant involves a set of actions such as teaching, informing and warning, because sometimes the trainee has no knowledge of the divine injunction, in which case, if he is informed, he will come to know the injunction. Sometimes the trainee does not know, and knowledge is not achieved by making an announcement only; rather he needs education. Sometimes the trainee knows the ruling and the subject-matter, but he is unmindful or oblivious in which case he is reminded and it is only then that he remembers his duty and obligation. Guiding the ignorant as a training measure is obligatory in some cases and recommended in others, but the necessity guiding is contingent largely upon the probability of effect and no substantial harm to the mentor and educator. This article examines the jurisprudential point of view in this regard using inferential and analytical methods. In short, to highlight the most important results of the research at hand, it is necessary to state that in the views of the jurists, the necessity of guiding the ignorant to the hukm (injunction) depends on a number of conditions including the person being a duty-bound, necessity of the duty, and the ruling being of daily use to the duty-bound. As for guiding the ignorant to the subject, the jurists differ in their opinion in this regard. Some believe it is obligatory to guide the ignorant (al-ʿAllāma al-Ḥillī, 1401: 48) and others believe in the non-necessity of guiding such a person (al-ʿᾹmīlī, 1418: 2/579). Generally speaking, guiding the ignorant is preferable in the area of non-mandatory rulings and those rulings which are not of daily application.
کلیدواژه‌ها [English]
- announcement
- good education
- causation
- warning
- concealment
- sponsorship
قرآن.
- نهج‌البلاغه دشتی.
- آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، نجف اشرف، [بی‌تا].
- ابن حجر عسقلانی، احمد، لسان المیزان، حیدرآباد دکن، 1329ق.
- ابن غضائری، ابوالحسن احمد بن ابی‌عبدالله، رجال ابن‌الغضائری، قم، [بی‌تا].
- ابن منظور، محمد، لسان العرب، بیروت، مؤسسة اعلمی، چاپ اول، 1426هـ.
- اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، 1403هـ.
- امین، سید محسن، أعیان الشیعه، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، الطبعة الخامسه، 1420ق.
- انصاری، حمید، مبانی تعاون، انتشارات پیام نور، چاپ دوم، 1393.
- برقی، احمد بن محمد بن خالد، رجال برقی، تهران، دانشگاه تهران، 1383ق.
- بغدادی مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبری، المقنعة (للشیخ المفید)، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، قم، چاپ اول، 1413ق.
- بهبهانی، وحید، تعلیقه علی منهج المقال، [بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا].
- تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، انتشارات جامعه المدرسین، چاپ دوم، 1410.
- جمعی از نویسندگان، درآمدی بر نظام‌نامه تربیتی المصطفی؟ص؟، قم، مرکز ترجمه و نشر المصطفی؟ص؟، چاپ اول، 1397.
- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح _ تاج اللغه و صحاح العربیه، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ اول، 1410ق.
- حاجی ده آبادی، محمد علی، درآمدی بر نظام تربیت اسلام، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ اول، 1377 هـ ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة _ قم، چاپ اول، 1409ق.
- حلبی، ابو الصلاح تقی‌الدین بن نجم‌الدین، الکافی فی الفقه، اصفهان، کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین؟ع؟، چاپ اول، 1403ق.
- حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر، منتهی المطلب فی تحقیق المذاهب، تصحیح بخش فقه در جامعه پژوهش‌های اسلامی، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیة، چاپ اول، 1412ق.
- حلّی، جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، تصحیح محمدعلی حیدری و سیدمهدی شمس‌الدین، قم، مؤسسه سیدالشهداء؟ع؟، چاپ اول، 1407ق.
- خلیل جر، سید حمید، فرهنگ عربی لاروس، انتشارات امیرکبیر، چاپ نوزدهم، 1391.
- خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مرکز نشر الثقافه الاسلامیه، 1372ش.
- _____________، محاضرات فی أصول الفقه، تقریرات محمد اسحاق فیاض، قم، بی‌نا، چاپ چهارم، 1417ق.
- ذهبی شافعی، شمس الدین، ذکر اسماء من تکلم فیه وهو موثق، تحقیق محمد شکور امریر المیادینی، مکتبه المنار _ الزرقاء، الطبعه الاولی، 1406.
- ربانی، محمدحسن، بررسی اعتبار احادیث مرسل، قم، بوستان کتاب، 1389ش.
- زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بی‌جا، دار الهدایه، 1386.
- سبحانی، جعفر، تذکرة الاعیان، قم، مؤسسه امام صادق؟ع؟، 1419ق.
- شبیری زنجانی، موسی، کتاب النکاح، قم، مؤسسة پژوهشی رأی‌پرداز، 1382.
- شهید ثانی (زین الدین بن علی العاملی)، مسالک الافهام، تصحیح گروه پژوهش مؤسسه معارف اسلامی، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، چاپ اول، 1413ق.
- _____________، تمهید القواعد الأصولیه و العربیه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1416ق.
- صدوق، محمد بن علی بن بابویه، من لایحضره الفقیه، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
- _____________، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، دارالشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، 1406ق.
- _____________، الخصال، قم، چاپ اول، 1362.
- _____________، عیون أخبار الرضا؟ع؟، تهران، چاپ اول، 1378ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، قم، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، 1376ش.
- طرقی، مجید، و ابراهیمی، جواد، «تربیت اجتماعی از منظر فقهی مبتنی بر نظام قواعد فقهی»، مجله مطالعات فقه تربیتی، بهار و تابستان1397، ش9، ص37 _ 62.
- طوسی، محمد بن حسن، الابواب (رجال الطوسی)، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1415ق.
- _____________، الفهرست، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1417ق.
- _____________، العدة، قم، چاپخانه ستاره، 1417ق.
- _____________، رجال طوسی، نجف، انتشارات حیدریه، 1381ق.
- عاملی، حر، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آل البیت، 1409ق.
- فیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر، قم، دارالهجرت، چاپ دوم، 1414ق.
- القمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تصحیح و تعلیق و تقدیم السید طیب الموسوی الجزائری، قم، مؤسسةدار الکتاب للطباعه و النشر، 1404ق.
- کشّی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، (تلخیص)، چاپ حسن مصطفوی، مشهد، 1348ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، «الکافی (ط _ الإسلامیه)»، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
- مامقانی، عبداللّه، تنقیح المقال فی علم الرجال، محیی‌الدین مامقانی، قم، 1423ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، تهران، نشر اسلامیه، چاپ دوم، 1363ش.
- _____________، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول _ تهران، چاپ دوم، 1404ق.
- مصباح یزدی، محمدتقی، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، گروهی از نویسندگان؛ زیر نظر محمدتقی مصباح یزدی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی؟ره؟، چاپ دوم، 1391.
- معارف، مجید، تاریخ عمومی حدیث، انتشارات کویر، چاپ پانزدهم، 1395.
- مغربی، ابوحنیفه، نعمان بن محمد تمیمی، دعائم الإسلام، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ دوم، 1385ق.
- موسوی گلپایگانی، سید محمد رضا، مجمع المسائل، دار القرآن الکریم، قم، چاپ دوم، 1409ق.
- نائینی، میرزا محمدحسین غروی، أجود التقریرات، قم، عرفان، چاپ اول، 1352.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1407ق.
- _____________، فهرست اسماء مصنفی الشیعه، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1416ق.
- نوری طبرسی، حسین، مستدرک الوسائل، قم، چاپ اول مؤسسه آل‌البیت لإحیاء التراث، 1407 ق.
)