نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، گروه الهیات، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران
2 استاد جامعه المصطفی العالمیه
3 استادیار جامعه المصطفی العالمیة
چکیده
چکیده
تعلیم و تربیت از ضروری‌ترین نیازهای جامعه است که موجب پیشرفت آن جامعه، از لحاظ نیازهای مادی و معنوی می‌شود. حق بر تعلیم و تربیت، همواره یکی از مهمترین دغدغه‌های حقوق بشری بوده و در مبانی دینی و اسناد حقوقی مورد توجه قرار گرفته است. نوشتار پیشِ‌رو، با روش توصیفی ـ تحلیلی و با هدف تبیین نظریه‌های مطرح در حوزۀ ادلۀ حق بر تعلیم و تربیت و اثبات جایگاه مهم دو نهاد خانواده وحکومت،وحقِ تکلیفی برمتربی و به دنبال پاسخ برای این پرسش است که مبانی و ادلۀ حق بر تعلیم وتربیت از منظر فقه چیست و این حق چگونه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران منعکس شده است. در این راستا، منابع اسلامی، اسناد حقوقی و نظرات اندیشمندان عرصۀ تعلیم و تربیت، واکاوی و ادلۀ حق بر تعلیم و تربیت مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که هیچ ادله‌ای به صورت قاطع و بدون تأثیرگذاری دیگری (خانواده و حکومت) نسبت به حق بر تعلیم و تربیت وجود ندارد و این دو لازم و ملزوم یکدیگرند. تعلیم و تربیت برحسب اهداف آموزش و پرورش، مسئولیت مشترک والدین و دولت است. همچنین تعلیم و تربیت افراد جامعه، حق تکلیفی فرد است که بر متعلم نیز واجب وتکلف است، در شکوفایی استعداهایش کوتاهی ننماید و این فرایند باید به صورت مشترک توسط فرد، حکومت و نهاد خانواده صورت گیرد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The right to education and training in Islamic jurisprudence (Fiqh) and Islamic republic constitutional law and its nature
نویسندگان [English]
- Hasan mohammadpoor 1
- mohsen malekafzali 2
- ali hemat banari 3
1 Phd student in Jurisprudence and the fundaments of the Islamic law, Department of Theology, Mahallat branch, Azad university, Mahallat, Iran
2 Professor in Al-Mustafa International University, Qom, Iran
3 Assistant professor in Al-Mustafa International University, Qom, Iran
چکیده [English]
Education is one of the most essential needs of a society. It leads to material and spiritual development of that society. The right to education has always been one of the most important human rights concerns and has been taken into account in religious principles and legal documents. Using a descriptive-analytical method, the present article aims to explain the well-known opinions and arguments concerning the right to education. It also seeks to prove the important position of the two institutions of family and government, and the trainee's right to education. It attempts to answer the question as to what the principles and evidence of the right to education from the perspective of jurisprudence is, and how it is reflected in the constitutional rights of the Islamic Republic of Iran. In this regard, Islamic sources, legal documents and opinions of thinkers concerning education, as well as the analysis and evidence available concerning the right to education have been examined. The findings show that there is no conclusive evidence without any other influence (family and government) regarding the right to acquiring education and moral instruction. These two are necessary for each other. Education is the joint responsibility of parents and the government. Also, teaching and instruction is an obligatory duty of the individual or the learner who should not fail to develop his talents. This process should be accomplished jointly by the individual, the government and the family institution.
کلیدواژه‌ها [English]
- right
- education
- training
- family
- government
- Islamic jurisprudence
- constitutional law
قرآن کریم
نهج‌البلاغه
- نهج‌الفصاحة، گردآوری: ابوالقاسم پاینده، قم، انصاریان، 1387.
- آقابخشی، علی‌اکبر و مینو افشاری، فرهنگ علوم سیاسی، چاپ دوم، تهران، چاپار، 1378.
- آمدی، عبدالواحد، غررالحکم و دررالکلم، قم، دارالکتب الاسلامی، 1410ق.
- ابراهیمی، محمد و همکاران، درآمدی بر حقوق اسلامی، تهران، سمت، 1383.
- ابن‌اثیر جزری، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، ج5، بیروت، مکتبة العلمیة، 1399ق.
- ابن‌منظور، محمد، لسان‌العرب، جلد 10/11، الطبع الثالث، بیروت، دارصادر، 1414ق.
- ارسطو، سیاست، (عنایت)، تهران، سپهر، 1364.
- اسماعیل سرخ، جعفر، «نابرابری‌های آموزش و نابرابری‌های فضایی در بُعد قومی و منطقه‌ای»، تعلیم و تربیت، ش91، 1386، ص103 _ 124.
- انصاری، مرتضی، المکاسب، قم، دارالکتاب، 1410ق.
- انصاری، باقر ، حق بر تعلیم و تربیت، تهران، مؤسسه پژوهشی برنامه‌ریزی درسی و نوآوری‌های آموزشی، 1386.
- باقری نوع‌پرست، خسرو، نوعملگرایی و فلسفه تعلیم و تربیت، تهران، دانشگاه تهران، 1386.
- بطحائی گلپایگانی، سیدهاشم، اسلام و حقوق بشر، مجموعه مقالات حقوق بشر در جهان امروز، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1383.
- توحیدی، احمدرضا، تأملی در اصول کلی نظام «حقوق و آزادیهای مردم در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، قم، معارف، 1386.
- جوادی آملی، عبدالله، حق و تکلیف در اسلام، قم، اسراء، 1394.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش، 1378.
- حاجی ده‌آبادی، محمدعلی، حقوق تربیتی کودک در اسلام، چاپ اول، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1391.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل‌الشیعة، قم، آل‌البیت، 1409ق.
- حلی، ابومنصور جمال‌الدین حسن، نهایةالاحکام فی معرفةالاحکام، قم، اسماعلیان، 1410ق.
- خمینی، روح‌الله، تعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی؟ره؟، تهران، مؤسسه نشرآثار امام خمینی؟ره؟، 1387.
- __________، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؟ره؟، 1378.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، 1373.
- روسو، ژان ژاک، امیل، (زیرک زاده) تهران، ناهید، 1380.
- شهید ثانی، زین الدین، منیه المرید، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1405ق.
- صابری یزدی، علیرضا، الحکم الزاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374.
- صفایی، سیدحسین و اسداله امامی، مختصر حقوق خانواده، تهران، میزان، 1383.
- طباطبائی حائری، سیدعلی، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، قم، آل‌البیت، 1418ق.
- طوسی، محمدبن حسن، الأمالی، بیروت، دارالثقافة، 1414ق.
- __________، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
- فاضل لنکرانی، محمد، موسوعة احکام الاطفال وأدلتها، قم، مرکز فقه الائمة الاطهار، 1427ق.
- کلینی، محمدبن یعقوب، اصول کافی، تهران، جهان‌آرا، 1378.
- گاردنر، هوارد، خانواده، (محمدی)، قم، دفتر مطالعات و تحقیقات خانواده، 1386.
- گرجی، ابوالقاسم، مجموعه مقالات حقوقی، چاپ سوم، تهران، دانشگاه تهران، 1378.
- گیدنز، آنتونی، جامعه‌شناسی، (محمدی)، قم، دفتر مطالعات زنان، 1384.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، الطبع الثانی، مؤسسة الوفاء، 1403ق.
- __________، مراة العقول، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1363.
- مرزوقی، رحمت‌الله، تربیت سیاسی در نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، رساله دکتری برنامه‌ریزی درسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، 1379.
- مطهری، مرتضی، بیست گفتار، تهران، صدرا، 1368.
- معلوف، لوئیس، المنجد، قم، دارالعلم، 1392.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، تهران، فرهنگ نما، 1371.
- نبویان، محمود، حق وچهار پرسش بنیادین، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی؟ره؟، 1388.
- نوری طبرسی، حسین، مستدرک الوسائل، ج2، قم، آل‌البیت، 1366.
)