نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 ایران- قم- جامعه المصطفی
2 هیأت علمی جامعة المصطفی العالمیة، مدرس خارج حوزه علمیه قم
چکیده
از مهم‌ترین ارکان دعا، ارتباط با پیامبر؟ص؟ و خاندان مطهر ایشان است که از طریق توسل به این ذوات مقدس برقرار می‌شود. خداوند نیز پیامبر؟ص؟ را متصف به {رَحْمَةً لِلْعَالَمِینَ} کرده و از وجوه رحمت، واسطه شدن ایشان در ارتباط میان بندگان با باری‌تعالی است. بنابراین، فهم و شناخت رحمت نبوی که از رحمت بی‌کران الهی نشئت گرفته، اهمیت فوق‌العاده‌ای در تربیت انسان دارد.
به‌طور کلی، فهم رحمت پروردگار به‌عنوان مربی و پرورش‌دهنده آدمی، از عوامل مؤثر در تربیت انسان است؛ چراکه در سعادت و رسیدن به کمال نهایی، نقش مؤثری دارد. مرتبه نازله این رحمت، در وجود مبارک حضرت رسول؟ص؟ متجلی شده است. در مقام تربیت انسان‌ها، از عوامل موفقیت مربی، برخورداری از مهربانی و رحمت است و از این نظر، از عوامل موفقیت پیامبر؟ص؟ در تربیت مردم، خلق نیکو و رحمت مثال‌زدنی ایشان است.
با توجه به آیات و روایات، صفت رحمة للعالمین بودن پیامبر؟ص؟، تمام عوالم و موجودات، ازجمله انسان را شامل می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، مراد از رحمه للعالمین، فیض هستی به ظروف کائنات، عالم مادی و ماوراء طبیعت است که به‌واسطه پیامبر؟ص؟ در جمیع عوالم منتشر می‌گردد. لازمه بهره‌مندی از این رحمت، ارتباط با پیامبر؟ص؟ در قالب دعا و توسل است. ارتباط مزبور، زمانی مؤثر است که مورد قبول حضرت حق باشد؛ یعنی دعا و توسل از مجرای فیض پیامبر؟ص؟ و خاندان مطهر ایشان صورت گیرد. درنتیجه، می‌توان گفت نفس این ارتباط با خاندان پیامبر؟ص؟، که جلوه‌ای از رحمت الهی است، موجبات سعادت و تربیت بشر در ابعاد گوناگون را فراهم می‌کند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Examining the Educational Effects of Prayer and Appealing to the Prophet and the Ahl al-Bayt as Manifestations of Divine Mercy
نویسندگان [English]
- حسن شکوری 1
- naser nikkhoo 2
1 استاد و محقق
2 هیأت علمی جامعة المصطفی العالمیة، مدرس خارج حوزه علمیه قم
چکیده [English]
One of the most important pillars of duʿa (supplication) is the relationship with the Prophet and his noble family, which is established through appealing to these noble figures. God has also described the Prophet as "the mercy of the worlds" and one of the aspects of mercy is his mediation in the relationship between the servants and the Almighty. Therefore, understanding the Prophetic mercy that originates from the infinite divine mercy is extremely important in human education.
In general, understanding God's "mercy" (i.e. the Prophet) as a mentor and educator is one of the effective factors in educating human beings, because it has an effective role in attaining happiness and final perfection. The low rank of this mercy is manifested in the blessed existence of the Holy Prophet (s). When it comes to educating human beings, one of the factors being instrumental in the educator's success is kindness and mercy, and in this regard, one of the factors for the success of the Prophet (s) in educating people is his good character and exemplary mercy.
According to verses and hadiths, the attribute of "mercy for the worlds" alludes to the fact that the Prophet (s) is a mercy to all the worlds and beings, including human beings. In other words, the mercy of the worlds means the Prophet (s) is gracious to the universe as well as to the material and the supernatural worlds. The prerequisite for enjoying this mercy is communication with the Prophet in the form of prayer and supplication. This relationship is approved only when it is accepted by Allah through the grace of the Prophet and his holy family. As a result, it can be said that the connection with the family of the Prophet, who is a manifestation of divine mercy, provides the conditions for human happiness and education in various dimensions.
کلیدواژه‌ها [English]
- supplication
- appeal
- existential mercy
- fear
- purification
- mediation of grace
قرآن کریم.
- نهج‌البلاغه، شریف الرضی، محمد بن حسین، نشر هجرت، قم، چاپ اول، 1414ق.
- ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، محمد بن علی، الأمالی، کتابچی، تهران، چاپ ششم، 1376ش.
- __________ ، الخصال، مؤسسه نشر اسلامی، قم، چاپ اول، 1362ش.
- __________ ، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، دار الشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، 1406ق.
- __________ ، علل الشرائع، کتابفروشی داوری، قم، چاپ اول، 1385ش.
- ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل أبی طالب؟ع؟، نشر علامه، قم، چاپ اول، 1379ق.
- ابن طاووس، علی بن موسی، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، دار الرضی، قم، چاپ اول، 1330ق.
- __________ ، مهج الدعوات و منهج العبادات، دار الذخائر، قم، چاپ اول، 1411ق.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار الفکر، دار صادر، بیروت، چاپ سوم، 1414ق.
- ابن‌جزی، محمد بن احمد، التسهیل لعلوم التنزیل، دار الأرقم، بیروت، چاپ اول، 1416ق.
- ابن‌عاشور، محمدطاهر، تفسیر التحریر و التنویر، مؤسسة التاریخ العربی، بیروت، چاپ اول، 1420ق.
- اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، بنی هاشمی، تبریز، چاپ اول، 1381ق.
- استرآبادی، علی، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، مؤسسة النشر الإسلامی، قم، چاپ اول، 1409ق.
- اشکوری، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، دفتر نشر داد، تهران، چاپ اول، 1373ش.
- اعرافی، علیرضا، فقه تربیتی (مبانی و پیش فرض‌ها)، مؤسسه اشراق و عرفان، قم، چاپ سوم، 1395ش.
- برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، دار الکتب الإسلامیة، قم، چاپ دوم، 1371ق.
- بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم، قرآن ناطق، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ اول، 1377ش.
- پانی‌پتی، ثناءالله، التفسیر المظهری، مکتبة رشدیه، کویته، چاپ اول، 1412ق.
- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیه، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ چهارم، 1990 م.
- حائری طهرانی، علی، مقتنیات الدرر، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1338ش.
- حسینی همدانی، محمد، انوار درخشان در تفسیر قرآن، لطفی، تهران، چاپ اول، 1404ق.
- حسینی زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، دارالفکر، بیروت، چاپ اول، 1414ق.
- حقی برسوی، اسماعیل بن مصطفی، تفسیر روح البیان، دار الفکر، بیروت، چاپ اول، [بی‌تا].
- حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، اسماعیلیان، قم، چاپ چهارم، 1415ق.
- خدوری، مجید، جنگ و صلح در قانون اسلام به ضمیمه رسول اکرم در میدان جنگ، ترجمه غلامرضا سعیدی، تهران، اطلاعات 1388ش.
- داورپناه، ابوالفضل، انوار العرفان فی تفسیر القرآن، کتابخانه صدر، تهران، چاپ اول، 1366ش.
- درویش، محی‌الدین، اعراب القرآن الکریم و بیانه، الارشاد، حمص سوریه، چاپ چهارم، 1415ق.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، نشر مرتضوی، تهران، چاپ اول، 1369ش.
- __________ ، مفردات ألفاظ القرآن، دار الشامیة، بیروت، چاپ اول، 1412ق.
- سمرقندی، نصر بن محمد، تفسیر السمرقندی المسمی بحر العلوم، دار الفکر، بیروت، چاپ اول، 1416ق.
- شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، مفاتیح الأسرار و مصابیح الأبرار، مرکز البحوث و الدراسات للتراث المخطوط، تهران، چاپ اول، 1387ش.
- شیبانی، محمد بن حسن، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، نشر الهادی، قم، چاپ اول، 1413ق.
- صادقی تهرانی، محمد، ترجمان فرقان: تفسیر مختصر قرآن کریم، نشر شکرانه، قم، چاپ اول، 1388ش.
- صدر، رضا، تفسیر سوره حجرات، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، قم، چاپ دوم، 1379ش.
- طباطبائی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، چاپ دوم، 1390ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 372ش.
- طبری، محمد بن جریر، ترجمه تفسیر طبری، توس، تهران، چاپ دوم، 1356ش.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، دار المعرفة، بیروت، چاپ اول، 1412ق.
- طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، مرتضوی، تهران، چاپ سوم، 1375ش.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ اول، [بی‌تا].
- عاملی، ابراهیم، تفسیر عاملی، کتابفروشی صدوق، تهران، چاپ اول، 1360ش.
- عکبری، عبدالله بن حسین، التبیان فی إعراب القرآن، بیت الأفکار الدولیة، ریاض، چاپ اول، 1419ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، نهج الحقّ و کشف الصدق، دار الکتاب اللبنانی، بیروت، چاپ اول، 1982 م.
- عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر (تفسیر العیاشی)، مکتبة العلمیة الاسلامیة، تهران، چاپ اول، 1380ق.
- غزالی، محمد بن محمد، جواهر القرآن و درره، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، بیروت، چاپ اول، 1409ق.
- فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، انتشارات رضی، قم، چاپ اول، 1375ش.
- فیومی، احمد بن محمد مقری، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، منشورات دار الرضی، قم، چاپ اول، 1412ق.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، تهران، چاپ اول، 1388ش.
- قرشی، سیدعلی‌اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ ششم، 1412ق.
- قطب‌الدین راوندی، سعید بن هبة الله _ محرمی، غلام حسن، جلوه‌های اعجاز معصومین؟عهم؟ (ترجمه الخرائج و الجرائج)، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1378ش.
- قطب، سید، فی ظلال القرآن، دار الشروق، بیروت، چاپ سی وپنجم، 1425ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، دار الکتاب، قم، چاپ سوم، 1363ش.
- کاشانی، فتح‌الله بن شکرالله، زبدة التفاسیر، مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم، چاپ اول، 1423ق.
- کاشفی، حسین بن علی، تفسیر حسینی (مواهب علّیه)، کتابفروشی نور، سراوان، [بی‌تا].
- کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
- __________ ، أصول الکافی، ترجمه محمد باقر کمره‌ای، اسوه، قم، چاپ سوم، 1375ش.
- کمالی دزفولی، علی، شناخت قرآن، اسوه، تهران، چاپ اول، 1370ش.
- مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی، بحار الأنوارالجامعة، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.
- مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور، قم، چاپ دوم، 1406ق.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، 1368ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، 1395.
- مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، دار الکتاب الإسلامی، قم، چاپ اول، 1424ق.
- مفید، محمد بن محمد، الإختصاص، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، قم، چاپ اول، 1413ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، آیات ولایت در قرآن، نسل جوان، قم، چاپ سوم، 1386ش.
- __________ ، تفسیر نمونه، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ دهم، 1371ش.
- میبدی، احمد بن محمد، کشف الاسرار و عدة الابرار، امیرکبیر، تهران، چاپ پنجم، 1371ش.
- میدانی، عبدالرحمن حسن حبنکه، معارج التفکر و دقائق التدبر، دار القلم، دمشق، چاپ اول، 1361ش.
- نسفی، عبدالله بن احمد، مدارک التنزیل و حقایق التاویل، دار النفائس، بیروت، چاپ اول، 1416ق.
- نقی‌پورفر، ولی‌الله، پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن، اسوه، تهران، چاپ چهارم، 1381ش.
- نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل، مؤسسة آل البیت؟عهم؟، قم، چاپ اول، 1408ق.
- هاشمی رفسنجانی، اکبر، تفسیر راهنما، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ اول، 1386ش.
)