نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه حقوق، واحدقشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران
2 دکترای حقوق خصوصی، استادیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس ، تهران، ایران
3 استادیار گروه حقوق، دانشگاه غیر انتفاعی رجا، قزوین، ایران
چکیده
سامانه‌های اطلاعاتی دیجیتالی و نرم‌افزارها، بدون شک از مهم‌ترین ابزارها و عناصر مؤثر در حیات اجتماعی بشر محسوب می‌شوند؛ به‌گونه‌ای‌که نقش عظیمی در ساحات زندگی اجتماعی، اقتصادی، علمی و آموزشی جامعه ایفا می‌کنند. در این میان، نظام تعلیم و تربیت نیز از وجود این سامانه‌ها بی‌بهره نیست و امروزه، از مؤلفه‌های تسریع‌کننده در امر آموزش و تربیت، به‌کارگیری سامانه‌ها و نرم‌افزارهای اطلاعاتی هستند که بستر لازم برای بسیاری از فعالیت‌ها و اقدامات تربیتی اعم از آموزشی و تربیتی را فراهم می‌آورند و به‌عنوان بازویی توانا، عاملین تربیت را در امر تعلیم و تربیت یاری می‌رسانند؛ اما سؤالی که تحقیق حاضر به دنبال آن است، این‌که بر ایراد عیب و نقص سامانه‌ها و نرم‌افزارهای اطلاعاتی به فرایند تربیت یا متربی، چه احکام فقهی و حقوقی مترتب می‌گردد؟ آیا تولیدکنندگان این نوع از نرم‌افزارها در صورت عیب و نقص، مسئولیت دارند؟ آیا در شرع نسبت به جبران خسارات ناشی از نقص سامانه‌های اطلاعاتی، ادله‌ای وجود دارد؟ به نظر می‌رسد بر اساس قواعد فقهی مانند قاعده «لاضرر، اتلاف، غرور»، بتوان خسارت ناشی از سامانه‌های مذکور و مسئولیت مدنی تولیدکنندگان نرم‌افزارها را اثبات نمود. البته بررسی موضوع مورد تحقیق، بر اساس حقوق موضوعه و با تمسک به نظریه‌هایی مانند «نظریه تقصیر، ایجاد خطر، مختلط، تضمین حق و نظریه مسئولیت محض» به نظر راه را برای بررسی فقهی مسئله هموارتر می‌سازد. نتیجه اجمالی نوشتار حاضر، ثبوت ضمان و عدم رفع مسئولیت تولیدکنندگان سامانه‌های دیجیتالی و نرم‌افزاری به علت نقص است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Examining the Jurisprudential and Legal Bases of the Responsibility Arising from the Defects of Digital and Software Systems
نویسنده [English]
- Alireza mazlom rahni 2
1
2 PhD in Private Law, Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Ghods Branch, Tehran, Iran
3
چکیده [English]
Digital and software systems are undoubtedly the lifeblood of the information society, which today plays a huge role in the economy and employment of society, so the expansion of their use in various aspects of life has created a flaw in this area. Contemplation of jurisprudential rules such as the 'principle of no harm', or loss, along with rules such as pride and according to our general rule, which is based on the principle of creation, and the lack of understanding, can raise the foundations of the destruction of these systems based on the shortcomings of human science. Based on the subject law and theories such as fault theory, risk creation, guaranteeing the right and the theory of pure responsibility, it has created a challenge and civil liability due to the fault of the above-mentioned systems. In this article, while explaining and analyzing different views, as a result, the rule of guarantee indicates that the producers of digital and software systems cannot be held accountable due to a defect in human science. Therefore, the builders of these systems, based on their civil liability and moral commitment, are required to deliver the above-mentioned systems without any defects and to compensate for any possible damages.
.
کلیدواژه‌ها [English]
- jurisprudential principles
- defects
- digital and software systems
- civil and moral responsibility
- اسعدی، محمد و همکاران، آسیب‌شناسی جریان‌های تفسیری، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول، 1389.
- اصلانی، حمیدرضا، «مفهوم و جایگاه تقصیر»، الهیات و حقوق، شماره 6 و 7، 1384ش.
- امامی، حسن، حقوق مدنی، انتشارات اسلامیه، تهران، چاپ سی و دوم، 1390ش.
- انصاری، مرتضی بن محمد امین، کتاب المکاسب، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1423ق.
- انصاری، مسعود و طاهری، محمدعلی، دانشنامه حقوق خصوصی، نشر سمت، تهران، چاپ چهارم، 1395ش.
- آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، قم، الطبعة السابعة، 1423ق.
- آل کاشف، محمد الحسین، تحریر المجله، مکتبة الفیروز آبادی، 1359ق.
- جعفرزاده، علی، دوره حقوق مدنی (الزامات بدون قرارداد و ضمان قهری)، نشر جنگل، تهران، 1390ش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمنولوژی حقوق، نشر گنج دانش، تهران، 1378ش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمنولوژی حقوق، انتشارات گنج دانش، تهران، 1388ش.
- جمعی از نویسندگان، درسنامه فلسفه حقوق، انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی؟ق؟، قم، چاپ اول، 1387ش.
- حکمت‌نیا، محمود، مبانی مالکیت فکری، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، چاپ اول، 1386ش.
- داراب‌پور، مهراب، مسئولیت‌های خارج از قرارداد، نشر مجد، تهران، 1396ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، چاپ سیروس، 1343ش.
- ساکت، محمدحسین، نگرشی تاریخی به فلسفه حقوق، نشر جهان معاصر، تهران، چاپ اول، 1370ش.
- سیاح، احمد، فرهنگ جامع مصور، چهار جلدی، کتابفروشی اسلام، تهران، 1388ش.
- شهیدی، مهدی، آثار قراردادها و تعهدات، حقوق مدنی تهران، انتشارات مجد، چاپ دوم، 1380ش.
- شهیدی، مهدی و یزدانیان، علیرضا، حقوق مدنی (قلمرو مسئولیت مدنی)، نشر ادبستان، تهران، 1379ش.
- صدیقی مشکنانی، محسن، اصول مهندسی نرم‌افزار، نشر مجد، تهران، 1397ش.
- طاهری، حبیب‌الله، حقوق مدنی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ دوم، 1418ق.
- طوسی (شیخ طوسی)، محمد بن حسن، الخلاف، دار الکتبه العلمیه، قم، 1370ش.
- علوی قزوینی و همکاران، «قاعده من له الغنم فعلیه الغرم»، فصلنامه پژوهش‌نامه اندیشه‌های حقوقی، شماره 1، 1395ش.
- عمید زنجانی، عباسعلی، موجبات ضمان، نشر میزان، تهران، چاپ چهارم، 1395ش.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، 1379ش.
- کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی (ضمان قهری _ مسئولیت مدنی)، انتشارات گنج دانش، چاپ سوم، 1388ش.
- __________ ، فلسفه حقوق، شرکت سهام انتشار، تهران، چاپ اول، 1377ش.
- __________ ، حقوق مدنی الزام‌های خارج از قرارداد: ضمان قهری، جلد اول مسئولیت مدنی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، 1387ش.
- __________ ، قواعد عمومی قراردادها، شرکت سهامی انتشار، تهران، چاپ ششم، 1390ش.
- __________ ، وقایع حقوقی، تهران، انتشارات گنج دانش، چاپ سوم، 1388ش.
- محقق حلّی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام الحلال و الحرام، دارالاحیاء تراث، چاپ دوم، 1414ق.
- محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران، چاپ دوازدهم، 1406ق.
- مراغی، میرعبدالفتاح، العناوین الفقهیة، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، الطبعة الأولی، 1417ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیة، مدرسه امام امیرالمؤمنین، قم، الطبعة الثالثة، 1411ق.
- موسوی بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیة، نشر الهادی، قم، الطبعة الأولی، 1419ق.
- موسوی خوئی، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهه، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت؟عهم؟، قم، چاپ اول، 1418ق.
- نراقی، احمد بن محمد مهدی، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، قم، الطبعة الأولی، 1417ق.
منابع انگلیسی
- M. Clark Product Liability sweet & Maxwell London 1989.
- W. Clarkson West's Business 6" Ed New York West 1992.
)