نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 مدرس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم
2 طلبه سطح چهار حوزه علمیه قم
3 استادیار دانشگاه فرهنگیان
چکیده
اکتساب فضیلت توکل در سلوک معنوی و آرامش درونی و رفع مشکلات معیشتی اهمیت ویژه‌ای دارد و ناآگاهی نسبت به آن سبب انحراف و افراط خواهد شد. نوشتار حاضر با روش کتابخانه‌ای به دنبال واکاوی فقهی توکل و تبیین حکم فقهی آن است که در راستای نظریه «فقه الاخلاق» گام برمی‌دارد که به نوعی می‌تواند الگویی برای پژوهش در این زمینه باشد.
نتایجی که از پژوهش‌های انجام شده به دست آمده، این است که توکل به معنای واسپاری معتمدانه امور به خداوند است و رجحان ذاتی دارد. در آیات و روایات فراوانی دستور آشکار به توکل بر خدا آمده است؛ همچنین عقل به شخص ضعیف و ناآگاه نسبت به مسیر، حکم می‌کند که به فرد قوی اعتماد کند و در صورت عدم اعتماد، مورد سرزنش عقل و عقلا قرار می‌گیرد. از سوی دیگر وجوب مراتب بالای توکل برای عموم مستلزم عسر و حرج است. نتیجه آنکه براساس ادله، اکتساب توکل در مراتب اولیه واجب و در مراتب بالا راجح است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Investigating the acquisition of trust from the perspective of moral jurisprudence
نویسنده [English]
- Ehssan Khalili 2
1
2 Student level four of the seminary of Qom
3
ابن بابویه، محمد بن علی )شیخ صدوق(، اْل های، تهران، کتابچی، ششم، 1376.
ابنحبان، محمد بن حبان، وضة اات الء، دمشق، منشورات الهیئة العامة السوریة للکتاب،
چاپ اول، 2009م.
ابن سیده، علی بن اسماعیل، اامحکم و اامحیط اْلعظم، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ
اول، 1421ق.
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، بحفاات ول، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، 1404 /1363ق.
ابن عربی، محییالدین، ااف وحهف اامکی ، بیروت، دار صادر، بیتا.
ابن مفلح، محمد بن مفلح، اْلداب ااشیعیة و ااممح اامیعیة، بیروت، دار الکتب العلمیة،
منشورات محمدعلی بیضون، چاپ اول، 1424ق.
ازهری، محمد بن احمد، بهذیب اااغة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1421ق.
اعرافی، علیرضا، بیتی فیرشد ته ویکید ف هی، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، 1393.
ــــــــــ، ف بیتی ی، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، 1391.
ــــــــــ،د ه خه ج ف ، جلسه: 7 /02 /1395و 8 /02 /1395 شماره جلسه 198و199.
ــــــــــ،د ه ف بیتی ی جلسه: 27 /1 /1392و 28 /1 /1392 جلسه 41و42.
جوهری، اسماعیل بن حماد، ااصحهح، بیروت، دار العلم للمالیین، چاپ اول، 1376ق.
حسینی طهرانی، هاشم، عاو ااتیتیة، تهران، ایران، مفید، چاپ دوم، 1364.
خمینی، روح الله، یح چهل حدیث )ا تتین حدیث(، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام
خمینی، چاپ بیستم، 1387.
ــــــــــ، مههجااوصول إای عام اْلصول، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ
اول، 1415ق.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، فیداف أافهظ اا یآن، بیروت، دار القلم، چاپ اول،
1412ق.
رضیالدین استرآبادی، محمد بن حسن، یح هفیة اتن ااحهجب، بیروت، دار الکتب
العلمیة، چاپ اول، بیتا.
زمخشری، محمود بن عمر، أسهه اابالغة، بیروت، دار صادر، چاپ اول، 1979.
ّ سبزواری، سید عبداألعلی، ب
هذ اْلحکه ، قم، مؤسسه المنار دفتر حضرت آیتالله
سبزواری، چاپ چهارم، 1413ق
شبر، عبدالله، اْلخالق، قم، مرکز الغدیر للدراسات اإلسالمیة، چاپ اول، 1374.
صاحب، اسماعیل بن عباد، اامحیط فی اااغة، بیروت، عالم الکتب، چاپ اول، 1414ق.
صدر، محمدباقر، تحوث فی عام اْلصول )تقریر عبدالساتر(، بیروت، الدار االسالمیه، چاپ
اول، 1417ق.
طریحی، فخرالدین بن محمد، جمع اابحی ین، تهران، مرتضوی، چاپ سوم، 1375.
طوسی، محمد بن حسن، بهذیب اْلحکه ، )تحقیق خرسان(، تهران، دار الکتب اإلسالمیه،
چاپ چهارم، 1407ق.
ــــــــــ، فین و أصحهب اْلصول
ّ
فهیس ک ب ااشیتة و أصواهم و أسمهء اامصم ، قم،
مکتبة المحقق الطباطبائی، چاپ اول، 1420ق.
، محمد بن حسن،
ــــــــــ، یح مهرل ااسهئی ین خواج عبد ااا اشصه ی تی اسهه یح عبد اایراق
که هشی، )ترجمه شیروانی(، تهران، الزهراء ،چاپ سوم، 1379.
علی بن الحسین، امام چهارم ،ااصحیفة ااسجهدیة، قم، دفتر نشر الهادی، چاپ اول،
.1376
عیناثی، محمد بن محمد، اامواعظ ااتددیة أحهدیث و حکم و واعظ ببدأ تهْلحهد و بم هی
تهإلثمی عشی، قم، طلیعة النور، چاپ اول، 1384.
غزالی، محمد بن محمد، إحیهء عاو اادین، بیجا، دار الکتاب العربی، چاپ اول، بیتا.
فراهیدی، خلیل بن احمد، ک هب ااتین، قم، نشر هجرت، چاپ دوم، 1409ق.
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، اامحجة اابیضهء فی بهذیب اإلحیهء، قم، جماعة
المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر اإلسالمی، چاپ چهارم، 1376.
کاشی، عبدالرزاق بن جاللالدین، مهرل ااسهئی ین ْلتی اسمهعیل عبد ااا اْلشصه ی ) یح
قهسهشی(، قم، بیدار، چاپ سوم، 1385.
کلینی، محمد بن یعقوب، ااکهفی، تهران، دار الکتب اإلسالمیة، چاپ چهارم، 1407ق.
کشی، محمد بن عمر، إخ یه تیفة اایجهل ) جهل ااکشی(، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه
مشهد، چاپ اول، 1409ق.
مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی، تحه اْلشوا ، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم،
1403ق.
ّ مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، هدة اام ین تشیح إحیهء عاو اادین
إبحهف ااس ، بیروت،
دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ سوم، 1426ق.
ــــــــــ، بهج ااتیوه، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1414ق.
مصطفوی، حسن، اا ح یق فی کامهف اا یآن ااکی یم، بیروت، قاهره، لندن، دار الکتب
العلمیة، مرکز نشر آثار عالمه مصطفوی، چاپ سوم، 1430ق.
مؤسسه دائرة المعارف فقه اسالمی )جمعی از مؤلفان(، جاة ف أهل اابی (تهاتیتیة(،
قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسالمی بر مذهب اهلبیت ،چاپ اول، بیتا.
نجاشی، احمد بن علی، جهل )اامجه ی(، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1407ق.
نراقی، احمد بن محمدمهدی، تیاج ااستهدة، قم، مؤسسه انتشارات هجرت، چاپ ششم،
.1378
ــــــــــ، جه ع ااستهداف، بیروت، مؤسسة األعلمی للمطبوعات، چاپ چهارم، بیتا.
)