نقش جنسیت در تربیت عبادی اسلام(با تأکید بر همگام‌سازی با مراحل رشد و تحول شخصیت)

رضایی, محمدناصر; طرقی, مجید

doi:10.22034/mft.2025.20191.1414

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمدناصر رضایی ¹^{، 2}
مجید طرقی ³^{، 4}

¹ دانشجوی دکتری فقه تربیتی، مجتمع آموزش عالی فقه، جامعة المصطفی

² العالمیة، افغانستان

³ گروه فقه تربیتی، مجتمع عالی فقه، جامعة المصطفی

⁴ العالمیة، قم، ایران

10.22034/mft.2025.20191.1414

چکیده

زوج بودن که اساس خلقت انسان بر آن قرار گرفته و امروزه مباحث مربوط به جنسیت به آن اشاره دارد، اهدافی در راستای هدف خلقت انسان دارد‌؛‌ روی‌آوردن خردمندانه به سوی خداوند که هدف خلقت انسان است، با پرستش مناسب ذات مقدس ربوبی، امکان پذیر است‌؛‌ جنسیت متفاوت، می‌تواند در زمینه‌ها و شرائط چنین پرستشی، دگرگونی و تغییر ایجاد کند که به موجب آن، هر کدام از دو جنس بایست عبادتی با جزئیات و شرائط خاص خودش انجام دهد. پژوهش حاضر، با روش مطالعه کتابخانه‌ای و تحلیل محتوای کیفی، در صدد است به این سؤال پاسخ دهد که آیا در آموزه‌های عبادی اسلام، جنسیت تأثیری دارد یا عبادات برای هردو جنس، به صورت یکسان تشریع گردیده است؟ در پاسخ به این سؤال، یافته‌های پژوهش حاضر عبارت از: 1- اصل عبادت و پرستش خداوند، جنسیت‌بردار نیست‌؛‌ 2- به دلیل قابلیت‌های متفاوت فیزیکی و روانی که میان دو جنس وجود دارد، متناسب با فرایند رشد و تحول شخصیت، تفاوت‌هایی میان دو جنس‌ در شرایط کمی و کیفی عبادات وجود دارد‌؛‌ این تفاوت‌ها، در سه دوره رشد و تحول شخصیت افراد: دوره «تولد تا هفت سالگی»، دوره «هفت تا یازده سالگی» و دوره «دوازده تا بیست و یک سالگی»، ظهور و بروز می‌یابند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

روش‌شناسی فقه تربیتی

عنوان مقاله [English]

The Role of Gender in Islamic Worship Education (With Emphasis on Synchronization with Stages of Personality Development)

نویسندگان [English]

mohammad naser Rezaei ¹ ²
majid toroghi ³ ⁴

¹ PhD Student in Educational Jurisprudence, Higher Education Complex of Jurisprudence, Al-Mustafa International University, Afghanistan

³ Department of Educational Jurisprudence, Higher Education Complex of Jurisprudence, Al-Mustafa International University, Qom, Iran

⁴

چکیده [English]

The concept of duality, which is the foundation of human creation and is currently referenced in discussions about gender, has objectives aligned with the purpose of human creation. A wise approach towards God, which is the ultimate goal of human creation, is achievable through appropriate worship of the Divine Essence. Different genders can bring about transformations and changes in the contexts and conditions of such worship, necessitating that each gender performs acts of worship with specific details and conditions. This research, using a library study method and qualitative content analysis, aims to answer the question of whether gender has an impact on the worship teachings of Islam, or if the rituals are legislated equally for both genders. In response to this question, the findings of this research indicate: 1- The essence of worship and the adoration of God is not gender-specific; 2- Due to the differing physical and psychological capabilities between the two genders, there are differences in the quantitative and qualitative conditions of worship corresponding to the processes of personality growth and development. These differences manifest during three stages of individual growth and development: the "birth to seven years," the "seven to eleven years," and the "twelve to twenty-one years."

کلیدواژه‌ها [English]

: gender
jurisprudence
education
worship
Islam

مراجع

1. آریانپور کاشانی، منوچهر، با همکاری بهرام دلگشایی، فرهنگ بزرگ یک جلدی پیشرو آریان‌پور (انگلیسی- فارسی)، تهران، جهان رایانه، دوم، 1380.
2. آل راضی، محمد هادی، «سن البلوغ فی المرأة»، فقه أهل البیت (عربی)، سال سوم، شماره۲، ۱۴۱۷.
3. ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین‏، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، قم، دار سید الشهداء للنشر، ۱۴۰۵.
4. ابن بابویه، محمد بن على‏. الخصال، قم، جامعه مدرسین‏، ۱۳۶۲.
5. ابن بابویه، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، 1413.
6. ابن بابویه، محمد بن علی، الأمالی، تهران، کتابچی، ۱۳۷۶.
7. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى، دعائم الإسلام، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، ۱۳۸۵.
8. ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على‏، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، قم، علامه، ۱۳۷۹.
9. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بی‌تا.
10. احمدوند، خلیل و جلیلیان، سپیده، «تأثیر و نقش جنسیت در مجازات‌ها»، قانون یار، سال5، شماره 19، ۱۴۰۰.
11. اعرافی، علیرضا و موسوی، سیدنقی، تربیت فرزند با رویکرد فقهی، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، ۱۴۰۰.
12. امامی راد، احمد و مشهدی علی پور، مریم، «آموزه‌های مرتبط با جنسیت در اسلام»، مطالعات فقه تربیتی، سال دهم، شماره20، ۱۴۰۲.
13. انصاری، محمدعلی، الموسوعه الفقهیه المیسره و یلیها الملحق الاصولی ملحق تراجم الفقها و الاصولیین، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۱۵.
14. برک. لورا، روان شناسی رشد (از لقاح تا کودکی)، ترجمه‌ی یحیی سید محمدی، تهران، ارسباران، ۱۳۹۰.
15. برک، لورا، روان‌شناسی رشد (از نوجوانی تا پایان زندگی)، ترجمه‌ی یحیی سیدمحمدی، تهران، ارسباران، ۱۳۸۹.
16. بستان، حسین، «بازنگری نظریه‌های نقش جنسیتی»، زن در توسعه و سیاست، شماره14، ۱۳۸۵.
17. پناهی، علی احمد، «نقش‌های جنسیتی زن و مرد در نظام خانواده (مقاله علمی وزارت علوم)»، معرفت بیستم، شماره1، پیاپی 160، ویژه ی علوم تربیتی، ۱۳۹۰.
18. تقدسی‌نیا، خسرو، احکام اختصاصی دختران و زنان (مطابق با فتوای سیزده مرجع)، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی ائمه علیهم‌السلام، قم، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی ائمه علیهم‌السلام، ۱۳۸۶.
19. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم‏، قم، دار الکتاب الإسلامی‏، ۱۴۱۰.
20. جوهری، اسماعیل بن حماد. الصحاح، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۴۰۴.
21. حاجی بابایی، فاطمه، «تحلیلی از نگاه اسلام به نقش جنسیت در محتوای آموزش رسمی»، فصلنامه علمی تخصصی پژوهش‌های نوین در روانشناسی دوره3، شماره3، ۱۴۰۱.
22. حرعاملى، محمد بن حسن، هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة علیهم السلام‏، مشهد، آستانة الرضویة المقدسة، مجمع البحوث الإسلامیة، 1414.
23. ــــــــــــــ ، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، 1409.
24. داودی، محمد، حسینی‌‌زاده، سیدعلی، و اعرافی، علیرضا، تربیت دینی (سیره تربیتی پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)). پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۶.
25. دره، محمدعلی، تفسیر القرآن الکریم و إعرابه و بیانه، بیروت، دار ابن کثیر، 1430.
26. دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامۀ دهخدا، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۳.
27. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دار الشامیة، ۱۴۱۲.
28. زیبدی، مرتضی محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴.
29. سیستانی، سیدعلی حسینی، توضیح المسائل جامع، بی‌محل، بی‌نا، بی‌تا.
30. سیف، سوسن، و دیگران. روانشناسی رشد(۱)، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌‌ها(سمت)، ۱۳۸۰.
31. شریف مرتضی، على بن حسین موسوى، رسائل الشریف المرتضى، قم، دار القرآن الکریم‌، ۱۴۰۵.
32. شریفانی، محمد و حاجی بابایی، فاطمه، «نقش جنسیت در محتوای آموزش رسمی و عمومی براساس آموزه‌های قرآن و حدیث»، نشریه آموزش و پرورش متعالی دوره3، شماره4، پیاپی 12، ۱۴۰۲.
33. شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، نجف، مطبعة حیدریة، بی‌تا.
34. شکر اللهی، مهدی، تربیت عبادی کودکان در اسلام : با تأکید بر برنامه آموزشی، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، انتشارات، ۱۳۹۶.
35. شکوهی، غلامحسین، تعلیم و تربیت و مراحل آن، آستان قدس رضوی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۸۵.
36. شهید صدر، سید محمد باقر، الفتاوى الواضحة وفقاً لمذهب أهل البیت علیهم السلام‌، بیروت، سید محمد باقر‌، ۱۴۰۳.
37. صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام (ط. القدیمة)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
38. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۵۲.
39. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، قم، شریف رضى‏، ۱۴۱۲.
40. ـــــــــــ‌ ؛‌ مجمع البیان، بیروت، دار المعرفة، 1408.
41. طوسى، محمد بن الحسن‏، تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، تهران، دار الکتب الإسلامیه‏، ۱۴۰۷.
42. ــــــــــــ.، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
43. طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، اسلام، ۱۳۷۸.
44. علم الهدی، جمیله، «جنسیت در تربیت اسلامی»، مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی دوره8، شماره5، ۱۳۸۳.
45. عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، اول، تهران، راه رشد، ۱۳۸۹.
46. فهرستی، زهرا، «حوزه فقه نکاح و طلاق: بررسی سن بلوغ از دیدگاه فقهی»، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی دوره۸، شماره ۳، ۱۳۸۶.
47. فراهیدی، خلیل بن احمد. العین، قم، مؤسسة دار الهجرة، ۱۴۰۹.
48. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏. الکافی (ط- الإسلامیة)، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷.
49. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، 1403.
50. محمد معین، فرهنگ فارسی معین، تهران، فرهنگ‌نما، ۱۳۸۷.
51. مشکینى، میرزا على، مصطلحات الفقه‌، بی‌محل، بی‌نا، بی‌تا.
52. مصطفی، ابراهیم و زیات، احمدحسن، المعجم الوسیط، استانبول، دارالدعوه، 1989.
53. ‫مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ۱۳۸۵.
54. مکارم شیرازی، ناصر، الفتاوی الجدیدة، قم، مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (علیه السلام)، 1385.
55. ملکی، حسن، عباسعلی شاملی، و مهدی شکراللهی، «تربیت عبادی کودکان». اسلام و پژوهش‌های تربیتی سال3، شماره۱ (پیاپی ۵)، ۱۳۹۰.
56. موسوى‌ خویی، سید ابو القاسم، صراط النجاة (المحشّى)، قم، مکتب نشر المنتخب‌، 1416.
57. نقوی قاینی، محمد تقی، ضیاء الفرقان فی تفسیر القرآن، ۱۸ ج، تهران، ۱۳۹۵.
58. نوابی‌نژاد، شکوه، روانشناسی زن، ویراست ‎۲، تهران، علم، ۱۳۸۵.
59. نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، ۱۴۰۸.
60. هاشمی شاهرودی، محمود، موسوعة الفقه الإسلامی المقارن (هاشمی شاهرودی)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (علیهم السلام)، ۱۴۳۲.
61. هاید، جانت شیبلی، روان‌شناسی زنان، ترجمه‌ی اکرم خمسه، تهران، انتشارات ارجمند، ۱۳۸۴.
62. یزدی، محمد کاظم بن عبد العظیم، العروة الوثقی (أعلام العصر، مؤسسة الأعلمی)، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1409.
63. یزدی، محمد کاظم بن عبد العظیم، العروة الوثقی (عدة من الفقهاء، جامعه مدرسین)، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۲۱.
64. یزدیان جعفری، جعفر، «نقش جنسیت در مجازات مجرم»، شورای فرهنگی- اجتماعی زنان و خانواده-مطالعات راهبردی زنان، شماره45، ۱۳۸۸.
  1. آریانپور کاشانی، منوچهر، با همکاری بهرام دلگشایی، فرهنگ بزرگ یک جلدی پیشرو آریان‌پور (انگلیسی- فارسی)، تهران، جهان رایانه، دوم، 1380.
  2. آل راضی، محمد هادی، «سن البلوغ فی المرأة»، فقه أهل البیت (عربی)، سال سوم، شماره۲، ۱۴۱۷.
  3. ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین‏، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، قم، دار سید الشهداء للنشر، ۱۴۰۵.
  4. ابن بابویه، محمد بن على‏. الخصال، قم، جامعه مدرسین‏، ۱۳۶۲.
  5. ابن بابویه، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، 1413.
  6. ابن بابویه، محمد بن علی، الأمالی، تهران، کتابچی، ۱۳۷۶.
  7. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى، دعائم الإسلام، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، ۱۳۸۵.
  8. ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على‏، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، قم، علامه، ۱۳۷۹.
  9. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بی‌تا.
  10. احمدوند، خلیل و جلیلیان، سپیده، «تأثیر و نقش جنسیت در مجازات‌ها»، قانون یار، سال5، شماره 19، ۱۴۰۰.
  11. اعرافی، علیرضا و موسوی، سیدنقی، تربیت فرزند با رویکرد فقهی، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، ۱۴۰۰.
  12. امامی راد، احمد و مشهدی علی پور، مریم، «آموزه‌های مرتبط با جنسیت در اسلام»، مطالعات فقه تربیتی، سال دهم، شماره20، ۱۴۰۲.
  13. انصاری، محمدعلی، الموسوعه الفقهیه المیسره و یلیها الملحق الاصولی ملحق تراجم الفقها و الاصولیین، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۱۵.
  14. برک. لورا، روان شناسی رشد (از لقاح تا کودکی)، ترجمه‌ی یحیی سید محمدی، تهران، ارسباران، ۱۳۹۰.
  15. برک، لورا، روان‌شناسی رشد (از نوجوانی تا پایان زندگی)، ترجمه‌ی یحیی سیدمحمدی، تهران، ارسباران، ۱۳۸۹.
  16. بستان، حسین، «بازنگری نظریه‌های نقش جنسیتی»، زن در توسعه و سیاست، شماره14، ۱۳۸۵.
  17. پناهی، علی احمد، «نقش‌های جنسیتی زن و مرد در نظام خانواده (مقاله علمی وزارت علوم)»، معرفت بیستم، شماره1، پیاپی 160، ویژه ی علوم تربیتی، ۱۳۹۰.
  18. تقدسی‌نیا، خسرو، احکام اختصاصی دختران و زنان (مطابق با فتوای سیزده مرجع)، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی ائمه علیهم‌السلام، قم، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی ائمه علیهم‌السلام، ۱۳۸۶.
  19. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم‏، قم، دار الکتاب الإسلامی‏، ۱۴۱۰.
  20. جوهری، اسماعیل بن حماد. الصحاح، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۴۰۴.
  21. حاجی بابایی، فاطمه، «تحلیلی از نگاه اسلام به نقش جنسیت در محتوای آموزش رسمی»، فصلنامه علمی تخصصی پژوهش‌های نوین در روانشناسی دوره3، شماره3، ۱۴۰۱.
  22. حرعاملى، محمد بن حسن، هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة علیهم السلام‏، مشهد، آستانة الرضویة المقدسة، مجمع البحوث الإسلامیة، 1414.
  23. ــــــــــــــ ، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، 1409.
  24. داودی، محمد، حسینی‌‌زاده، سیدعلی، و اعرافی، علیرضا، تربیت دینی (سیره تربیتی پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)). پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۶.
  25. دره، محمدعلی، تفسیر القرآن الکریم و إعرابه و بیانه، بیروت، دار ابن کثیر، 1430.
  26. دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامۀ دهخدا، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۳.
  27. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دار الشامیة، ۱۴۱۲.
  28. زیبدی، مرتضی محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴.
  29. سیستانی، سیدعلی حسینی، توضیح المسائل جامع، بی‌محل، بی‌نا، بی‌تا.
  30. سیف، سوسن، و دیگران. روانشناسی رشد(۱)، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌‌ها(سمت)، ۱۳۸۰.
  31. شریف مرتضی، على بن حسین موسوى، رسائل الشریف المرتضى، قم، دار القرآن الکریم‌، ۱۴۰۵.
  32. شریفانی، محمد و حاجی بابایی، فاطمه، «نقش جنسیت در محتوای آموزش رسمی و عمومی براساس آموزه‌های قرآن و حدیث»، نشریه آموزش و پرورش متعالی دوره3، شماره4، پیاپی 12، ۱۴۰۲.
  33. شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، نجف، مطبعة حیدریة، بی‌تا.
  34. شکر اللهی، مهدی، تربیت عبادی کودکان در اسلام : با تأکید بر برنامه آموزشی، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، انتشارات، ۱۳۹۶.
  35. شکوهی، غلامحسین، تعلیم و تربیت و مراحل آن، آستان قدس رضوی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۸۵.
  36. شهید صدر، سید محمد باقر، الفتاوى الواضحة وفقاً لمذهب أهل البیت علیهم السلام‌، بیروت، سید محمد باقر‌، ۱۴۰۳.
  37. صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام (ط. القدیمة)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
  38. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۵۲.
  39. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، قم، شریف رضى‏، ۱۴۱۲.
  40. ـــــــــــ‌ ؛‌ مجمع البیان، بیروت، دار المعرفة، 1408.
  41. طوسى، محمد بن الحسن‏، تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، تهران، دار الکتب الإسلامیه‏، ۱۴۰۷.
  42. ــــــــــــ.، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  43. طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، اسلام، ۱۳۷۸.
  44. علم الهدی، جمیله، «جنسیت در تربیت اسلامی»، مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی دوره8، شماره5، ۱۳۸۳.
  45. عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، اول، تهران، راه رشد، ۱۳۸۹.
  46. فهرستی، زهرا، «حوزه فقه نکاح و طلاق: بررسی سن بلوغ از دیدگاه فقهی»، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی دوره۸، شماره ۳، ۱۳۸۶.
  47. فراهیدی، خلیل بن احمد. العین، قم، مؤسسة دار الهجرة، ۱۴۰۹.
  48. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏. الکافی (ط- الإسلامیة)، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷.
  49. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، 1403.
  50. محمد معین، فرهنگ فارسی معین، تهران، فرهنگ‌نما، ۱۳۸۷.
  51. مشکینى، میرزا على، مصطلحات الفقه‌، بی‌محل، بی‌نا، بی‌تا.
  52. مصطفی، ابراهیم و زیات، احمدحسن، المعجم الوسیط، استانبول، دارالدعوه، 1989.
  53. ‫مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ۱۳۸۵.
  54. مکارم شیرازی، ناصر، الفتاوی الجدیدة، قم، مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (علیه السلام)، 1385.
  55. ملکی، حسن، عباسعلی شاملی، و مهدی شکراللهی، «تربیت عبادی کودکان». اسلام و پژوهش‌های تربیتی سال3، شماره۱ (پیاپی ۵)، ۱۳۹۰.
  56. موسوى‌ خویی، سید ابو القاسم، صراط النجاة (المحشّى)، قم، مکتب نشر المنتخب‌، 1416.
  57. نقوی قاینی، محمد تقی، ضیاء الفرقان فی تفسیر القرآن، ۱۸ ج، تهران، ۱۳۹۵.
  58. نوابی‌نژاد، شکوه، روانشناسی زن، ویراست ‎۲، تهران، علم، ۱۳۸۵.
  59. نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، ۱۴۰۸.
  60. هاشمی شاهرودی، محمود، موسوعة الفقه الإسلامی المقارن (هاشمی شاهرودی)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (علیهم السلام)، ۱۴۳۲.
  61. هاید، جانت شیبلی، روان‌شناسی زنان، ترجمه‌ی اکرم خمسه، تهران، انتشارات ارجمند، ۱۳۸۴.
  62. یزدی، محمد کاظم بن عبد العظیم، العروة الوثقی (أعلام العصر، مؤسسة الأعلمی)، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1409.
  63. یزدی، محمد کاظم بن عبد العظیم، العروة الوثقی (عدة من الفقهاء، جامعه مدرسین)، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۲۱.
  64. یزدیان جعفری، جعفر، «نقش جنسیت در مجازات مجرم»، شورای فرهنگی- اجتماعی زنان و خانواده-مطالعات راهبردی زنان، شماره45، ۱۳۸۸.

نقش جنسیت در تربیت عبادی اسلام(با تأکید بر همگام‌سازی با مراحل رشد و تحول شخصیت)

مراجع

مراجع

دوره 11، شماره 22 - شماره پیاپی 22اسفند 1403صفحه 207-230

دوره 11، شماره 22 - شماره پیاپی 22
اسفند 1403
صفحه 207-230