نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترای فقه تربیتی دانشگاه جامعه المصطفی(ص) و دانش آموخته تخصصی موسسه عالی فقه و علوم اسلامی
2 گروه فقه تربیتی، مجتمع عالی فقه، جامعة المصطفی
3 العالمیة، قم، ایران
چکیده
بنا بر مبانی هستی‌شناختی، فرزندان از آغاز تولّد، دو نیاز مادّی و معنوی دارند. آنها برای تأمین و جهت‌دهی نیازهای معنوی‌شان، باید تحت تعلیم و تربیت قرار گیرند که از منظر فقه، مسئولیّت اصلى این تعلیم و تربیت، بر دوش والدین است. از جملۀ مهمّ‌ترین نیازهای معنوی فرزندان، «نیاز به عبادت» است که مصداق بارز آن، «نماز» است؛ امّا به‌سبب آگاهی نداشتن والدین از وظیفه‌شان در تربیت فرزندان برای نماز، موفّقیّت چندانی در این‌باره به دست نمی‌آید. به نظر می‌رسد، از علّت‌های اصلی این ناآگاهی، عدم بحث و بررسی کامل و منسجم احکام فقهی مربوط دورۀ پیش از بلوغ فرزندان است. با توجّه به اینکه برخی از فقهاء، ادلّۀ لزوم وظیفه‌مندی والدین نسبت به تعلیم و تربیت نماز فرزندان نابالغ را کافی ندانسته و دلیلی مستقلّ برای دیدگاه خویش بیان نکرده‌اند، مقالۀ پیش رو، بنا دارد ادله این مسئله را محور پژوهش قرار داده، با تکیه بر روش‌شناسی استنباطی و فقهی، اعتبار ادلّۀ لزوم تعلیم و تربیت نماز به فرزندان نابالغ را، بررسی و تحلیل کند. به‌اختصار نوشتار حاضر، با تأکید بر مبانی فقهی و ارائۀ تقریری نو از ادلّۀ لزوم طبق نظر گروهی از فقهاء شیعه، تعلیم و تربیت نماز به فرزندان نابالغ را بر والدین واجب می‌شمارد و مناقشات درباره ادلّه لزوم، مانند مستقل نبودن دلیل تربیتی آیه صیانت و ارشادی بودن آن را، وارد نمی‌داند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
In-depth Re-examination of Jurisprudential Arguments for the Necessity of Teaching and Educating Prayer to Minor Children
نویسندگان [English]
- Esmail Ataei kachoei 1
- Majid Torughi 2 3
1 PhD student in Educational Jurisprudence at Al-Mustafa University (PBUH) and specialized graduate of the Higher Institute of Jurisprudence and Islamic Sciences.
2 Department of Educational Jurisprudence, Higher Institute of Jurisprudence, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
3
چکیده [English]
According to ontological principles, children have both material and spiritual needs from the moment of their birth. To fulfill and guide their spiritual needs, they must be educated and trained, with the primary responsibility for this education resting on the shoulders of the parents from an Islamic jurisprudential perspective. One of the most significant spiritual needs of children is the "need for worship," which is prominently exemplified by "prayer." However, due to parents' lack of awareness regarding their duty to educate their children about prayer, there has been little success in this area. It seems that one of the main reasons for this lack of awareness is the insufficient and disorganized discussion and examination of the jurisprudential rulings concerning the pre-pubescent period of children. Considering that some jurists do not find the arguments for the necessity of parental responsibility in teaching and educating prayer to minor children sufficient and have not provided independent reasoning for their views, this article aims to focus on the arguments regarding this issue. It will examine and analyze the validity of the arguments for the necessity of teaching and educating prayer to minor children based on interpretive and jurisprudential methodologies. In summary, this paper emphasizes the jurisprudential foundations and presents a new interpretation of the arguments for the necessity of teaching prayer to minor children, deeming it obligatory for parents according to the views of certain Shia jurists. It does not consider the debates regarding the necessity of these arguments, such as the non-independence of the educational rationale of the verse of preservation and its advisory nature, to be relevant.
کلیدواژه‌ها [English]
- education
- worship training
- prayer
- minor children
* قرآن کریم.
- آخوند خراسانى، محمد کاظم بن حسین، کفایة الأصول ( طبع آل البیت)، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، 1409 ق.
- ابن بابویه، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1413ق.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت، 1414 ق.
- ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، 1404 ق.
- ابن درید، محمد بن حسن، جمهرة اللغة، دار العلم للملایین، بیروت، 1988 م.
- ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى، دعائم الإسلام، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، 1385 ق.
- اعرافی، علیرضا، فقه تربیتی، مؤسسه فرهنگی هنری اشراق و عرفان، قم 1395 ش.
- اعرافی، علیرضا، تربیت فرزند با رویکرد فقهی، مؤسسه فرهنگی هنری اشراق و عرفان، قم، 1400 ش.
- اعرافی، علیرضا، شکرالهی، مهدی، نشریه اخلاق، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ش۱۲، ۱۳۹۲.
- انصاری، قدرت الله و دیگران، موسوعة أحکام الأطفال و أدلتها، مرکز فقه الأئمة الأطهار‌علیهم‌السلام، مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، قم، 1429 ق.
- ازهرى، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1421 ق.
- بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، مؤسسة النشر الإسلامی، قم، 1363 ش.
- جمعی از پژوهشگران. موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت علیهم السلام، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، قم، 1423 ق.
- جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح، بی‌نا، بیروت، 1376 ق.
- حلی، حسن بن یوسف، نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام، اسماعیلیان، قم، 1410 ق.
- حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، دفتر انتشارات اسلامى، 1413 ق.
- حمصی رازی، سدید الدین، المنقذ من التقلید، مؤسسة النشر الإسلامی، قم، 1412 ق.
- حرعاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، 1409 ق.
- خمینى، سید روح اللّه موسوی، تحریر الوسیلة، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم. بی‌تا.
- خمینى، روح الله، مناهج الوصول إلى علم الأصول، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، قم، 1415 ق.
- خمینی، روح الله، ترجمه تحریر الوسیلة، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1383 ش.
- خمینى، روح اللّه موسوى، المکاسب المحرمة، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى‌قدس سره، قم، ۱۴۱۵ ق.
- خویى، سید ابو القاسم موسوى، صراط النجاة (المحشّى)، مکتب نشر المنتخب، قم، 1416 ق.
- خوئی، سید ابوالقاسم موسوی، موسوعة الإمام الخوئی، مؤسسة إحیاء آثار الامام الخوئی، قم، 1418 ق.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، روزنه، تهران، 1373 ش.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، دار القلم، بیروت، 1412 ق.
- زمخشرى، محمود بن عمر، مقدمة الأدب، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، تهران، 1386ش.
- زمخشرى، محمود بن عمر، أساس البلاغة، دار صادر، بیروت، 1979 م.
- سیستانی، سید علی، منهاج الصالحین(سیستانی)، مکتب آیة الله العظمی السید السیستانی، قم، بی‌تا.
- سیف، علی اکبر، روانشناسی پرورشی نوین، نشردوران، تهران، ۱۴۰۳ ق.
- شیبانى، اسحاق بن مرار، کتاب الجیم، الهیئه العامه لشئون المطابع الامیریه، قاهره، 1975 م.
- شبیری زنجانی، موسی، کتاب الصوم (شبیری)، انتشارات مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام، قم، بی‌تا.
- صدر، محمد باقر، موسوعة الشهید السید محمد باقر الصدر، پژوهشگاه علمی تخصصی شهید صدر، دار الصدر، قم، 1434ق.
- صدر، محمد باقر، تقریرات هاشمى شاهرودى، محمود، بحوث فی علم الأصول، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، 1417 ق.
- صاحب، اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغة، عالم الکتب، بیروت، 1414 ق.
- طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ناصر خسرو، تهران، 1372 ش.
- طبرسى، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر مجمع البیان، فراهانى، تهران، بی‌تا.
- طوسى، محمد بن الحسن، الأمالی( للطوسی)، دار الثقافة، قم، 1414 ق.
- طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، مکتبة المرتضویة، تهران، 1387 ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، مؤسسة النشر الإسلامی، قم، 1407 ق.
- طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، دار الکتاب العربی، بیروت، ۱۴۰۰ ق.
- طوسى، محمد بن حسن، العُدة فی أصول الفقه، محمد تقی علاقبندیان، قم، 1417 ق.
- طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، 1390 ق.
- فیومى، احمد بن محمد، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، مؤسسه دار الهجرة، قم، 1۴۱۴ ق.
- فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، هجرت، قم، 1409 ق.
- قطب راوندی، سعید بن هبه‌الله، فقه القرآن (قطب راوندی)، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، قم، 1405 ق.
- کشی، محمد بن عمر، خلاصه‌کننده محمد بن حسن طوسی، اختیار معرفة الرجال، مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، قم، 1404ق.
- کلینی، محمد، الکافی، دار الکتب الإسلامیة، تهران، بی‌تا.
- کاشف‌‌‌الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء عن مبهمات شریعه الغراء، مهدوی، اصفهان. بی‌تا.
- مجلسى، محمدتقى بن مقصودعلى، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه (ط- القدیمة)، مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبو، قم، 1406 ق.
- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار، إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403 ق.
- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، دارالکتب الإسلامیة، تهران، 1404ق.
- مجلسی، محمدتقی، لوامع صاحبقرانی المشتهر بشرح الفقیه، مؤسسه اسماعیلیان، قم، بی‌تا.
- مصطفوى، حسن، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، دار الکتب العلمیة- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، بیروت، 1430 ق.
- موسوی، سید نقی، دعوت به نماز در آینه فقه خانواده، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی ستاد اقامه نماز، تهران، ۱۳۹۶ش.
- موسوی سبزواری، عبدالاعلی، مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، السید عبد الاعلی السبزواری، قم، 1413ق.
- مرتضى زبیدى، محمد بن محمد، تاج العروس، دار الفکر، بیروت، 1414 ق.
- مقدس اردبیلی، احمد بن محمد.، زبدة البیان فی أحکام القرآن، مکتبة المرتضویة، تهران، بی‌تا.
- معصومی‌موحد، رحیمه، علوم تربیتی نشریه مطالعات فقه تربیتی، ش۱۰، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، ۱۳۸۹.
- نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام (ط. القدیمة)، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.
- نجاشی، احمد بن على، رجال النجاشی، مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعة المدرسین بقم المشرفه، قم، 1365 ش.
- نورى، حسین بن محمد تقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، 1408 ق.
- هاشمی شاهرودی، محمود، موسوعة الفقه الإسلامی المقارن، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، قم، 1432 ق.
- یزدى، سید محمد کاظم طباطبایى، العروة الوثقى فیما تعم به البلوى( المحشّى)، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم 1419 ق.
- (السیستانی) یزدی، محمد کاظم بن عبد العظیم، العروة الوثقی و التعلیقات علیها، مؤسسة السبطین‌علیهما‌السلام العالمیة، قم، 1388ش.
- پایگاه اینترنتی و صوت درسی
- شب‌زنده‌دار، محمد مهدی، درس خارج فقه، ج۳۹، ۴۴ fa.mfeb.ir.، ۱۳۹۶؛ ۱۳۹۷ش.
- شمس، قدیرعلی، درس خارج تخصصی فقه تربیتی، مؤسسه عالی فقه و علوم اسلامی، بهمن ۱۴۰۲ش.
مقیمی حاجی، ابوالقاسم، درس خارج فقه، https://eitaa.com/mojtaba_kafil، ۱۴۰۰ش.
)