نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری فقه تربیتی، جامعة المصطفی
2 العالمیة، قم، ایران
3 گروه فقه تربیتی، مجتمع عالی فقه، جامعة المصطفی
چکیده
یکی از عناصر مهم نظام اجتماعی زندگی بشر، اقتصاد است؛ چراکه زمینه لازم برای تأمین معاش را فراهم می‌آورد و هرگونه ناآگاهی در امر اقتصاد، نظام زندگی اجتماعی را مختل می‌سازد؛ ازاین‌رو، کسب دانش و مهارت‌های اقتصادی و به عبارتی، تربیت‌یافتگی اقتصادی به‌عنوان یکی از ساحت‌های مهم تربیت، برای افراد جامعه ضروری است.
حکومت اسلامی از مهم‌ترین عوامل تربیت است که به دلیل استطاعت، نفوذ و اقتدار نسبت به سایر عوامل تربیت، نقش مؤثر و بی‌بدیلی در تربیت اقتصادی جامعه بر عهده دارد. ازاین‌رو، سؤال اصلی نوشتار حاضر این است؛ ادله وظیفه‌مندی حکومت در تربیت اقتصادی از دیدگاه فقه تربیتی چیست؟ نوشتار حاضر، تلاش دارد با روش اجتهادی به این پرسش پاسخ دهد. اهم نتایج پژوهشی مقاله پیش رو، عبارت است از وجوب تربیت اقتصادی از باب قاعده وجوب حفظ نظام و وجوب تأمین عدالت اجتماعی؛ لزوم بهره‌گیری از بهترین روش‌ها از سوی حکومت، برای احقاق حق تربیت یافتگی اقتصادی مردم؛ هم‌چنین اثبات این وجوب از طریق حرمت تسلط اقتصادی دشمن بر مقدرات و سرنوشت مسلمین. حکومت در عمل موظف به اقدامات متعددی است که بسط مهارت اقتصادی، مدیریت منابع و صیانت از سرمایه و منابع تولید از مهم‌ترین آن‌ها است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The Responsibility of the Islamic Government in Economic Education from the Perspective of Educational Jurisprudence
نویسندگان [English]
- Ali Mohammadi 1 2
- Majed Toroge 3 2
1 Doctoral student in Educational Jurisprudence, Jamiah al-Mustafa al-Alamiyah, Qom, Iran
2
3 Educational Jurisprudence Group, High Institute of Jurisprudence, Jamiah al-Mustafa al-Alamiyah, Qom, Iran
چکیده [English]
One of the important elements of the social system of human life is the economy; it provides the necessary groundwork for securing a livelihood, and any ignorance regarding economic matters disrupts the social life system. Therefore, acquiring knowledge and economic skills, or in other words, economic education, is essential for individuals in society as one of the important dimensions of education.
The Islamic government is one of the most significant factors in education, and due to its capability, influence, and authority compared to other educational factors, it has a unique and effective role in the economic education of society. Hence, the main question of this paper is: What are the reasons for the government's responsibility in economic education from the perspective of educational jurisprudence? This paper attempts to answer this question through an ijtihad method. The main findings of this research include the obligation of economic education based on the rule of preserving the system and the necessity of ensuring social justice; the need for the government to utilize the best methods to realize the economic education rights of the people; and the proof of this obligation through the prohibition of enemy economic dominance over the affairs and fate of Muslims. In practice, the government is obliged to undertake various actions, among which the expansion of economic skills, resource management, and the protection of production resources are the most important.
کلیدواژه‌ها [English]
- Production and employment
- rule of preserving the system
- social justice
- negation of means
- resource management
قرآن کریم.
* نهج‌البلاغه، قم، نشر المجمع العالمی لأهل البیت علیهم السلام، چاپ پنجم، 1431 ق.
- ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، 1404ق.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر ـ دار الصادر، چاپ سوم، 1414 ق.
- احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة، قاهره، المکتبه الاسلامیه، 1430 ق.
- اعرافی، علیرضا، فقه تربیتی، ج26 (وظایف تربیتی حکومت)، نگارش: محمدکاظم مبلغ، قم، اشراق و عرفان، 1396ش.
- اعرافی، علیرضا، فقه تربیتی، ج 1 (مبانی و پیش فرض‌ها)، نگارش: سید نقی موسوی، قم، اشراق و عرفان، 1395ش.
- ایروانی، جواد، اخلاق اقتصادی از دیدگاه قرآن و حدیث، مشهد مقدس، آستان قدس رضوی، 1396 ش.
- آشوری، داریوش، فرهنگ سیاسی، تهران، نشر مروارید چاپ چهاردهم، 1368ش.
- آقابخشی، علی اکبر، فرهنگ علوم سیاسی، تهران، مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران، ۱۳۷۴ش.
- تمیمى آمدى، عبد الواحد، غرر الحکم و درر الکلم، قم، دار الکتاب الإسلامی، چاپ دوم، 1410ق.
- جمعی از نویسندگان، درآمدی بر نظام نامه تربیتی المصطفی، قم، مرکز نشر المصطفی، چاپ چهارم، 1400ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم مؤسسه آل البیت، چاپ اول، 1409ق.
- حسینی زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس، بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چاپ اول، 1420 ق.
- خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، ترجمه علی اسلامی، قم، انتشارات اسلامی، چاپ بیست و یکم، 1425ق.
- دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، بی‌تا .
- راغب، حسین، مفردات الفاظ القرآن، لبنان-سوریه دار العلم- الدار الشامیة، چاپ اول، 1412 ق.
- سالواتوره، دومینیک و دیگران، اصول علم اقتصاد، ترجمه محمد ضیایی، نوروز علی مهدی پور، انتشارات کوهسار و بازتاب، چاپ ششم، 1399ش.
- الشرتونی، رشید، مبادی العربیه، قم، دار العلم، چاپ سوم، 1387ش.
- صدر، سید محمدباقر، اقتصادنا، نجف اشرف، : المجمع العلمی للشهید الصدر;، چاپ دوم، ١۴٠٨ ق.
- صدر، سید محمدباقر، المدرسة الاسلامیه، تهران، مکتبه اعتماد الکاظمی، ١۴٠١ ق.
- طغیانی مهدی؛ پیغامی عادل، تعلیم و تربیت اقتصادی، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، 1395 ش.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، نشر هجرت، چاپ دوم، 1410 ق.
- کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407 ق.
- لشکری، علیرضا، اختیارات و وظایف اقتصادی دولت اسلامی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت، 1399 ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1374ش.
- نائینی، میرزا محمد حسین، المکاسب و البیع، قم، انتشارت اسلامی، چاپ اول، 1413ق.
- نجار زاده، رضا و دیگران، واژه‌های کلیدی اقتصاد خرد و کلان، تهران، شرکت نشر و چاپ بازرگانی، 1382ش.
- نجاشى، احمد بن على، رجال النجاشی، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1407 ق.
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۰ق.
مجلات و پایان‌نامه‌ها
- احمدزاده، مصطفی، تربیت اقتصادی در قرآن و سیره اهل بیت: (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)؛ دانشکده علوم قرآنی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، 1397ش.
- اسدی، نصرالله، حسینی، سیدرضا، «الگوی مطلوب تخصیص درآمد خانواده با رویکرد اسلامی»، مجله معرفت اقتصاد اسلامی، سال دوازدهم، شماره اول، پیاپی23، پائیز و زمستان 1399.
- ایمانی، محسن، «تربیت اقتصادی»، نشریه پیوند، شماره 390-391، 1391 ش.
- بخشی، راحله، بررسی تربیت اقتصادی از دیدگاه نهج‌البلاغه (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه پیام نور استان آذربایجان غربی، مرکز پیام نور میاندوآب، 1399 ش.
- صفاری محمد آبادی، علی، تحلیل مؤلفه‌های تربیت اقتصادی بر پایه‌ی آرای تربیتی صاحب نظران تعلیم و تربیت و امام علی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، مرکز پیام نور پیر بکران دانشگاه پیام نور استان اصفهان، 1399ش.
- علوی، سید انور، وظایف والدین در تربیت اقتصادی فرزندان از دیدگاه فقه اسلامی (رساله دکتری)؛ قم، مجتمع آموزش عالی فقه جامعه المصطفی العالمیه، 1401 ش.
- گل صنم لو، فاطمه، بررسی دیدگاه اقتصادی امام علی و دلالت‌های آن بر تربیت اقتصادی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)؛ پیام نور خوی دانشگاه پیام نور استان آذربایجان غربی، 1401 ش.
- مصدقی، زهرا، تبیین و چیستی و چرایی تربیت اقتصادی بر مبنای فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، 1397ش.
- معصومی‌نیا، غلامعلی؛ سبحانیان، سید محمد هادی، «تأثیر ارزش‌های اخلاقی اسلام بر تخصیص اقتصادی»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال دوازدهم، شماره 48، زمستان 1391ش.
موسایی میثم، «نقش فرهنگ بر الگوی مصرف»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، سال نهم، شماره ۳۴.
)