نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
چکیده
نظام جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک حکومت اسلامی افزون بر تأمین امنیت و رفاه مردم، موظف به اجرای احکام و قوانین الهی نیز، می‌باشد. بخشی از این وظایف، در رابطه با جلوگیری از محرماتی است که آشکارا و در انظار عمومی انجام می‌گیرد. در عین حال، همچنان برخی در لزوم ممانعت از وقوع محرمات اجتماعی توسط حکومت، تردید دارند که این مسأله موجب طرح این سؤال می‌شود که آیا در فقه اسلامی، ادله ای که این وظایف را برای حکومت اثبات می‌کند، وجود دارد؟ بر فرض وجود چنین ادله ای، حکومت چگونه می‌تواند این کار را انجام دهد؟ یافته‌های این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی نگاشته شده، حاکی از این است که با توجه به فلسفه تشکیل حکومت دینی و ادله فقهیِ «وجوب حفظ دین»، «وجوب نهی از منکر» و «حرمت اختلال نظام»، حکومت موظف است تا از وقوع حرام در سطح جامعه جلوگیری و ممانعت به عمل آورد. برای تحقق این هدف هم، شرع مقدس راهکارهایی ایجابی و سلبی مانند تعمیق اعتقادات، تربیت دینی مردم، جرم‌انگاری و اجرای حدود و تعزیرات پیش‌بینی کرده که در قسمت دوم این پژوهش به آن پرداخته شده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The Responsibility of the Government in Preventing Social Harams: Jurisprudential Evidence and Solutions
نویسندگان [English]
- mohsen mohamadi 1
- Zohreh Nikfarjam 2
- Tayyebeh Arefnia 3
1 phD student of Jurisprudence and Principals of Islamic Law Department, Yadegar-e-Imam khomeini (RAH) shahre Ray Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Assistant professor of Jurisprudence and Principals of Islamic Law Department, Yadegar-e-Imam khomeini (RAH) shahre Ray Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Assistant professor of Jurisprudence and Principals of Islamic Law Department, Yadegar-e-Imam khomeini (RAH) shahre Ray Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]
The Islamic Republic of Iran, as an Islamic government, is not only responsible for ensuring the security and welfare of its people but is also obliged to implement divine laws and regulations. Part of this duty relates to preventing prohibitions that are openly committed in public. However, there are still some who doubt the necessity of the government's intervention in preventing social harams, raising the question of whether there are jurisprudential evidences in Islamic law that establish these duties for the government. Assuming such evidence exists, how can the government carry out this task? The findings of this research, which is written using a descriptive-analytical method, indicate that considering the philosophy behind the establishment of a religious government and the jurisprudential evidences of "the obligation to preserve religion," "the obligation to enjoin good and forbid wrong," and "the prohibition of disrupting the order," the government is obliged to prevent the occurrence of haram actions in society. To achieve this goal, the sacred law has provided both positive and negative strategies, such as deepening beliefs, religious education of the people, criminalization, and the implementation of punishments and penalties, which are addressed in the second part of this research.
کلیدواژه‌ها [English]
- Religious government
- social haram
- disruption of order
- enjoining good and forbidding wrong
- religious education
* قرآن کریم
- ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغة، قم، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی، 1404ق.
- ابن بابویه، محمدبن علی، علل الشرائع، نجف، المکتبة الحیدریة، 1966م.
- ابن بابویه، محمدبن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
- ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارصادر، 1414ق.
- اعرافی، علیرضا، فقه امربه معروف و نهی از منکر، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، 1399ش.
- اعرافی، علیرضا، فقه تربیتی، قم، مؤسسه اشراق و عرفان، 1399ش.
- انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، قم، مجمع الفکر الإسلامی، 1419ق.
- المنذری، عبد العظیم، الترغیب والترهیب، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1417ق.
- امیدی فرد، عبدالله؛ باقی زاده، محمدجواد، «دلیل عقلی قاعده منع اختلال نظام»، پژوهش‌های اخلاقی، سال 2، شماره4، 1391ش.
- بسیج، احمدرضا، «آسیب‌شناسی عدم اجرای اصل هشتم قانون اساسی»، معرفت، سال 17، شماره 131، 1387ش.
- ترمذی، محمد بن عیسى، سنن الترمذی، مصر، شرکة مکتبة ومطبعة مصطفى البابی الحلبی، 1395ق.
- جاوید، محمدجواد؛ صادقی، محمد؛ شفیع‌زاده خولنجانی، مصطفی، «نسبت تکالیف طبیعی و تکالیف شهروندی»، دیدگاه‌های حقوق قضایی، شماره 59، 1391ش.
- حسینی، عبدالفتاح، العناوین الفقهیه، قم، مؤسسه نشراسلامی، 1418ق.
- حلی، نجم الدین، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
- حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آل البیت، 1414ق.
- حنبل، احمدبن محمد، مسند الإمام أحمد بن حنبل، بی‌جا، مؤسسة الرسالة، 1421ق.
- خوئی، ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، نجف، مطبعة الآداب، بی‌تا.
- خوئی، ابوالقاسم، مبانی تکملة المناهج، بی‌جا، مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی، بی‌تا.
- دانش‌پژوه، وهاب؛ مهریزی، مهدی؛ محمودی جانکی، فیروز، «جرم‌انگاری قرآن و عقلانیت»، مبانی فقهی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، سال 9، شماره 17، 1395ش.
- روحی، مهدی؛ بهروزی لک، غلامرضا، «ظرفیت شناسی حاکمیت فقیه در اندیشه سیاسی اهل سنت»، اندیشه سیاسی در اسلام، شماره 16، 1397ش.
- زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهرالقاموس، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
- زحیلی، وهبة، التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والمنهج، دمشق، دار الفکر المعاصر، 1418ق.
- سبزواری، عبدالاعلی، مهذب الاحکام فی بیان حلال و الحرام، قم، دار التفسیر، بی تا.
- سلیمانی، مرتضی؛ سلیمانی، یاسر، «تبیین و بررسی فقهی تجسس در فعالیتهای اطلاعاتی ـ امنیتی»، فصلنامه فقه، حوزه علمیه، سال 22، شماره 2، 1394ش.
- سعد، محمود توفیق محمد، فقه تغییر المنکر، بی جا، الکتاب منشور على موقع وزارة الأوقاف السعودیة، بی تا.
- شاطبی، ابراهیم بن موسی، الموافقات، بی جا، نشر دارابن عفان، 1417ق.
- شبیری زنجانی، موسی، کتاب نکاح، قم، مؤسسه پژوهشی رأی پرداز، 1419ق.
- شحاتة، صقر، شریعة الّله لا شریعة البشر، مصر، دار الخلفاء الراشدین، بی تا.
- شریف رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، (محقق: صبحی الصالح)، بیروت، دارالکتاب اللبنانی، بی تا.
- طبرسی، أبومنصور، الاحتجاج، مشهد، نشر مرتضی، 1403ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1415ق.
- طریقی، عبدالله بن ابراهیم، «البحوث من قواعد النظام السیاسی فی الاسلام طاعة أولی الأمر»، جامعة الإمام محمدبن سعود الإسلامی، شماره 7، 1413ق.
- طوسی، محمدبن حسن، المبسوط، تهران، المکتبة المرتضویة، 1387ش.
- عاملی جُبَعی، زین الدین بن علی، حاشیة الإرشاد، قم، دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1414ق.
- عاملی، زین الدین بن علی، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، بی‌جا، مؤسسة المعارف الاسلامیة، بی تا.
- عاملی، محمدبن مکی، القواعد و الفوائد، قم، کتابفروشی مفید، بی تا.
- عاملی، محمدبن مکی، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، قم، دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1414ق.
- عباسی، آوات، «مبانی تأسیس سیاست و گذار به جامعه سیاسی از دیدگاه امام خمینی»، اندیشه سیاسی در اسلام، شماره6، 1394ش.
- علیزاده، عبدالرضا؛ صالحی، ریحانه، «آزادی تشکیل اجتماعات و راهپیمایی‌ها در پرتو اصل 27 قانون اساسی ایران»، فصلنامه علمی پژوهشی حقوق اسلامی، شماره 52، 1396ش.
- فاضل مقداد، جمال الدین، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، 1404ق.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، بیروت، منشورات مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1408ق.
- فیض کاشانی، محسن، الشافی فی العقائد و الأخلاق و الأحکام، تهران، لوح محفوظ، 1383ش.
- قرطبی، شمس الدین، تفسیر القرطبی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1405ق.
- قربانی، مهدی، «تحلیل مفهوم دموکراسی غربی و مردم سالاری دینی»، مجله معرفت، سال 20، شماره 168، 1390ش.
- قزوینی، احمدبن فارس، معجم مقائیس اللغة، قم، منشورات مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
- قطب، سید، العدالة الاجتماعیة فی الاسلام، مصر، انتشارات دارالشروق، 1413ق.
- کعبی، عباس، «تطبیق نظام حقوقی اسلام و حقوق وضعی معاصر»، مجله فقه اهل بیت، سال10، شماره 37، 1383ش.
- کلانتری، علی اکبر، «فقه و مصلحت نظام»، فقه، شماره 12و11، 1376ش.
- کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.
- مجلسی، محمدباقر، حدود و قصاص و دیات، قم، مؤسسه نشر آثار اسلامی، بی‌تا.
- مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول، تهران، دار الکتب الإسلامیّة، 1410ق.
- محقق حلی، جعفربن حسن، شرائع الاسلام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
- مروارید، علی اصغر، سلسلة الینابیع الفقهیة، بیروت، الدارالاسلامیة، 1410ق.
- مصباح، محمدتقی، ایدئولوژی تطبیقی، قم، مؤسسه در راه حق، 1361ش.
- مظاهری، حسین، عصاره دین، اصفهان، مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزهراء علیها السلام، 1390ش.
- مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم، کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، 1413ق.
- منفرد، اکبر، جایگاه یافته‌های جرم‌شناسی در آموزه‌های دینی، تهران، انتشارات میراث فرهیختگان، 1396ش.
- موسویان، سیدمحمدرضا، «اندیشه سیاسی فاضل مقداد»، علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، سال6، شماره 21، 1382ش.
- موسوی جشنی، سیدصدرالدین؛ بختیاری، علی اکبر؛ کشاورزشکری، عباس، «الگوی مردم سالاری دینی به مثابه شیوه زیست مبتنی بر دیدگاه آیت الّله خامنه‌ای»، پژوهش‌های سیاست اسلامی، سال 11، شماره 23، 1402ش.
- موسوی خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی، 1378ش.
- نجفی جواهری، محمد حسن، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1362.
- هامپتن، جین، «نظریه تعلیم اخلاقی مجازات»، (مترجم:حمید محبوبی)، فقه وحقوق، سال 2، شماره 5، 1384ش.
)